İnteraktiv təlimdə mexaniki yaddaşın deyil, idrakın inkişafı, şagirdlərin fəal dərketmə mövqeyi, biliklərin müstəqil əldə edilməsi, tədqiqat və dərketmə üçün müvafiq şəraitin təmin olunması, ətrafdakılarla əməkdaşlıq etmək bacarığı, təfəkkürün müstəqilliyi və sərbəstliyi vacib amillər kimi nəzərdə tutulur.

Bütün bunları praktikaya tətbiq edərək IX sinifdə "Süleyman Rüstəmin "Təbrizim" şeirinin təhlili" dərsinin icmalını gənc həmkarlarıma təqdim edirəm.

Dərs Azərbaycan Respublikasının Dövlət himninin xorla oxunması ilə başlanır. Sayca 20 nəfər olan şagirdi 4 qrupa bölürəm. Qruplarda əvvəlcədən seçilmiş liderlər davamiyyət haqqında məlumat verir, sonra özlərini təqdim edərək "Qarabağ", "Təbriz", "Vətən", "Xəzər" adlarını nə üçün seçdiklərini izah edirlər.

Keçmiş dərsə aid müsahibə təşkil etmək məqsədi ilə aşağıdakı şəkildə motivasiya yaradıram.

"Əsl vətəndaş necə olmalıdır" sualı ilə şagirdlərə müraciət edir, cavabları dinləyir və yekunlaşdırıram.

Artıq dərsin I mərhələsi başlayır: "Səni tərənnüm edirəm, Vətən!" mövzusunda ev tapşırığı olan inşa haqqında liderlər qısa məlumat verirlər.

Sonra S.Rüstəmin "Təbrizim" şeirinin məzmunu ilə bağlı hazırladığım sualları qruplara təqdim edirəm. Yazı taxtasından asdığım interaktiv nəticələr cədvəlində qrupları qiymətləndirmək üçün vərəqələr hazırlayıram. Keçmiş mövzu ilə əlaqədar hazırladığım kartoçkalardakı sualları qruplara paylayıram. Keçmiş dərs olduğu üçün suallara tez bir zamanda cavab verirlər. Nümunə üçün "Vətən" qrupunun cavabını qeyd edirəm.

Sual 1. Şair S.Rüstəm "Təbrizə nə üçün getmişdi?"

Sual 2. Şeirdə imperialist dövlət tərəfindən iki yerə parçalanmış Azərbaycanın ayrılıq, həsrət motivləri necə təsvir edilmişdir?

Cavab 1.

Qoymaram yadları girsin qoynuna,

İzin ver qolumu salım boynuna,

Sənin bayramına, sənin toyuna

Dili bir,  canı bir qardaşın gəlib,

Dərdinə aşina sirdaşın gəlib.

Şair S.Rüstəm 1941-ci ildə Qızıl Ordu sıralarında Təbrizə gəlmiş, həmin ildə "Təbrizim" şeirini yazmışdır. Şeirdə qədim mədəniyyətə malik şeir, sənət ocağı olan Təbrizə qovuşmaq - böyük məhəbbətin qovuşması kimi mənalandırılır.

Cavab 2.

Qədrini ayrılıq çəkənlər bilir,

Hicrində göz yaşı tökənlər bilir.

Ömrünə qaranlıq çökənlər bilir.

Bağından gül-çiçək dərdim, Təbrizim!

Yenə təzələndi dərdim, Təbrizim!

Şair Rusiya ilə İran arasında gedən müharibələr nəticəsində 1813-cü il Gülüstan, 1828-ci il Türkmənçay müqavilələrinə əsasən Azərbaycanın zorla, qılınc gücü ilə iki yerə parçalanmasından doğan ayrılıq, həsrət motivlərini uzun illərdən sonrakı bir vüsal kimi qələmə almışdır.

Digər qruplar da suallara düzgün və ətraflı cavablar verirlər. Cavabları dinlədikdən sonra "İnteraktiv nəticələr" cədvəlində şagirdləri qiymətləndirirəm.

Sonra II mərhələ - düşünmə mərhələsi başlayır.

Keçmiş dərslə yeni dərs arasında əlaqə yaradaraq yeni mövzunu şərh edirəm. Sonra düşündürücü suallar yazdığım kartoçkaları paylayıram. Yeni dərsə aid nümunə üçün "Qarabağ" qrupunun sualları ilə tanış oluruq.

Sual 1. Şair bölünmüş xalqın birliyə gedən yolunu necə təsəvvür edir?

Sual 2. Bəs M.Şəhriyar "Heydərbabaya salam" əsərində birliyə gedən yolu necə görür? Şeirdən nümunə söyləməklə izah edin.

"Qarabağ" qrupunun suallara cavabları belədir:

Cavab 1.

Səttarxan o böyük sərdari-milli

O atəş ürəkli, o atəş dilli

Gəl onun yolundan dönmə, Təbrizim!

Dalğalan, alovlan, sönmə, Təbrizim!

Şair parçalanmış xalqın birliyə gedən yolunu inqilabi mübarizə aparmaqda görür. O, təbrizliləri Təbriz igidlərinin, eləcə də 1905-1911-ci illərdə Cənubi Azərbaycanda inqilabi hərəkatın lideri olmuş Səttarxanın qəhrəmanlıq ənənələrini davam etdirməyə çağırır.

Cavab 2.

Heydərbaba, mərd oğullar doğginan,

Namərdlərin burunların ovginan,

Gədiklərdə qurdları tut boğginan,

Qoy quzular ayın-sayın otlasın,

Qoyunların quyruqların qatlasın.

Xalqın taleyi, Azərbaycanın başına gələn böyük faciələr, sarsıdıcı ictimai hadisələr ustad Şəhriyarın da diqqətindən yayınmamışdır.

Arazın üstündən bu taydakı qardaşların dərdinə şərik olmaq istəyir. Şəhriyar birliyə gedən yolu - xalqın səadətini qurdlara-mürtəce qüvvələrə qarşı igid oğulların mübarizəsində görür.

II mərhələ sona çatır. İnteraktiv nəticələr cədvəlində şagirdləri qiymətləndirirəm.

III mərhələ başlayır. Sonra əqli yorğunluğu aradan qaldırmaq məqsədi ilə oyunlar təşkil edirəm. Hazırladığım krossvordlar qruplar tərəfindən həll olunur. Krossvordlarda "Xəzər", "Vətən", "Qarabağ", "Təbriz" sözləri alınır. Daha sonra "Təbrizim" şeirinin təhlilinə aid tərtib etdiyim test vərəqələrini qruplara paylayıram, liderlər hazırladığım açarların köməyi ilə testləri yoxlayır və məlumat verirlər. Beləliklə, işin icrası başa çatır, III mərhələdə şagirdləri qiymətləndirir və yekun qiymət çıxarıram.

Gülnaz TALIBOVA,
Masallı rayonundakı
F.Şükürov adına Lürən kənd
orta məktəbinin Azərbaycan
dili və ədəbiyyat müəllimi