Təhsilin uğurlarını təmin edən amillər arasında
dərsliklər mühüm yer tutur. Şağird dərsliklə
işləyir. Qarşısındakı kitab onu hər cəhətdən
qane etməlidir: bədii-estetik cəhətdən onun
zövqünə, elmi-metodik baxımdan yaş və inkişaf
səviyyəsinə uyğun olmalı, pedaqoji-tərbiyəvi
prinsiplərə ciddi riayət edilməklə hazırlanmalı,
eyni zamanda texniki tərtibatına görə mükəmməl
olmalıdır. Dərslik şagirdin yaxın dostuna,
istəkli sirdaşına çevrilməlidir. Belə dərsliklə
ünsiyyətdə olan şagirdin qarşısında təhsil
standartlarının yerinə yetirilməsi ilə bağlı ən
ciddi tələblər qoymaq o qədər də çətin olmur.
Respublikamızda dərsliklərin hazırlanması və
məktəblərə vaxtında çatdırılması istiqamətində
Təhsil Nazirliyində görülən işlər ildən-ilə
təkmilləşdirilir. Nazirliyin yaratdığı plüralist
imkanlardan bəhrələnən dərslik müəllifləri və
nəşriyyatlar son illərdə həm şagirdlərin, həm də
valideynlərin rəğbətini qazanan xeyli adda orta
məktəb dərslikləri hazırlamış və şagirdlərin
istifadəsinə vermişlər. Bir çox dərslik və
proqramlar yeniləşdirilmişdir. 1-3-cü sinifləri
əhatə edən, kurikulum islahatının tələblərinə
müvafiq hazırlanmış dərslik komplektləri artıq
məktəblərə paylanılmışdır.
Təəssüflə qeyd etməliyəm ki, görülmüş işlər bəzi
mətbuat orqanlarında lazımınca
qiymətləndirilmir, bəzən dərsliklərlə bağlı
xırda qüsurlar ya şişirdilir, ya da qərəzliliyə,
birtərəfliliyə yol verilir. Sözsüz ki, iş olan
yerdə çatışmazlıqlar da ola bilər. Lakin
ümumilikdə baxış bucağı hər bir işdə yaxşını
görməyə, ümummilli maraqları üstün tutmağa
yönəldilməlidir. Mən də qeydlərimi hazırlayarkən
məhz bu cəhəti əsas götürməyə çalışmışam...
Mövcud dərsliklər ilə yaxından tanışlıq göstərir
ki, respublikamızda dərsliklərin tərtibatı və
hazırlanmasında dünya pedaqoji təcrübəsində
mövcud olan bir çox müasir və mütərəqqi cəhətlər
nəzərə alınır. Məsələn, dərsliklərdə əksini
tapan elmi-didaktik materiallarda şagirdlərin
yaşına uyğunluq əsas şərtlərdən biri kimi
gözlənilmişdir. Dərslik hazırlığına verilən əsas
tələblərdən biri kimi onun aid olduğu fənnə
dair elmlilik səviyyəsi, pedaqogika və
psixologiyanın tələbləri gözlənilərək
hazırlanması nəzərə alınmışdır. Müəlliflər
qarşısında tələb qoyulmuşdur ki, dərsliyin dili
sadə və anlaşıqlı olmalı, mürəkkəblikdən
qaçılmalıdır. Eyni zamanda müəlliflər elə
dərsliklər hazırlamalıdırlar ki, şagirdin
qəlbində incə duyğular, insansevər hisslər
cücərdə bilsin. Əsas prinsiplərdən biri də
Vətənə məhəbbət, xalqımızın milli mənəvi
dəyərlərinə bağlılıq olmalıdır. Nəhayət, dərslər
tədris planında nəzərdə tutulmuş dərs saatlarına
aid proqramlarla paralel işlənilməlidir...
Məqsədim heç də dərslik standartlarını saymaq
deyil. Son illərdə, xüsusən son iki-üç il
ərzində dərsliklərin tədricən keyfiyyətcə
yaxşılaşması ilə bağlı fikirlərimi bildirmək
istərdim. Təəssüflə xatırlayıram ki, ötən yaxın
illərdə dərsliklərdə elmi təhriflərə yol
verilir, istər müəlliflər, istərsə də
nəşriyyatlar buna "xırda məsələ" kimi
baxırdılar. Lakin Təhsil Nazirliyinin əlaqədar
qurumlarının rəhbərliyi dərsliklərin işlənməsinə
alim-pedaqoqlarla yanaşı, orta məktəblərin
təcrübəli müəllimlərini də cəlb etməklə bu işi
canlandırmağa, həmin qüsurların aradan
qaldırılmasına, demək olar ki, nail olmuşdur.
Hazırda şagirdlərin istifadəsində olan
dərsliklərin, demək olar ki, hamısında orta
məktəb müəllimləri əsas müəlliflərdən biri,
rəsmi rəyçi, yaxud metodik cəhətdən işləyən
qismində hazırlanma prosesində işə cəlb
olunmuşlar. Məsələn, XI sinfin "Ədəbiyyat"
dərsliyi ilə bağlı müzakirələrdən sonra
dərsliyin hazırlanmasında rəsmi rəyçi kimi
iştirakımı Təhsil Nazirliyində bu işə orta
məktəb müəllimlərinin cəlb olunması
istiqamətində görülmüş işlərin təzahürü kimi
qiymətləndirirəm.
Fənn birləşməsinin rəhbəri kimi V-XI siniflərdə
Azərbaycan dili dərsliklərinin vəziyyəti ilə
bağlı müəllimlərin fikir və mülahizələri ilə
tez-tez qarşılaşıram. Abşeron rayonunda
müəllimlərin builki ənənəvi sentyabr
konfransının Azərbaycan dili və ədəbiyyat
bölməsinin iclasında da iştirakçı müəllimlər
dərsliklərin son nəşrlərində özünü göstərən
üstünlüklərdən, ötən nəşrlərdə təsadüf olunan
qüsurların artıq aradan qaldırıldığından razılıq
hissi ilə danışdılar. VIII və IX siniflərdə
alternativ dərsliklərin olmasını şagirdlərin
diferensial təlimi üçün əlverişli vasitə kimi
bəyəndiklərini bildirdilər.
Dərsliklə bağlı düşüncələrimi bölüşərkən
prioritetləri də qeyd etmək istərdim.
Azərbaycanımızın tarixi keçmişinə, mənfur
qonşularımızın zaman-zaman xalqımıza qarşı
törətdikləri xəyanətlərin ifşasına, milli
faciələrimizi doğuran səbəblərin dərkinə - bir
sözlə, şagirdlərimizin azərbaycançılıq və
vətənpərvərlik ruhunda tərbiyələnməsinə yönəldə
bilən materialların seçilib dərsliklərin
səhifələrində yerləşdirilməsinə üstünlük
verilsin. Tarixi həqiqət bütün acılığı və
şəffaflığı ilə balalarımız üçün açılsın, onların
qəlbində xəmiri xeyirxahlıq və humanizmlə
yoğrulmuş xalqımızın düşmənlərinə qarşı nifrət
alovlandırılsın, torpaqlarımıza göz dikmiş
yadellilər adı ilə tanıtdırılsın, dostla düşməni
seçmək bacarıqları aşılansın... Bunlar
mənəvi-əxlaqi tərəflərdir. Təhsil standartları
baxımından məktəblilərin müstəqil düşünmək, öz
fikirlərini yaradıcı şəkildə ifadə etmək,
mühakimə yürütmək, faktları və hadisələri təhlil
etmək bacarıqlarının inkişaf etdirilməsinə imkan
yaradan materiallara üstünlük verilsin. Müasir
tədris tələbləri və təhsilin strategiyasını əsas
tutmaqla gələcəkdə kurikulum islahatına keçid
nəzərə alınsın...
Bir də canı və qanı ilə illərlə təhsilə bağlı
olub, həyatını ona həsr edən təcrübəli və
səriştəli müəllimlərin bu işə (dərsliklərin
hazırlanmasına!) cəlb olunması daha da
genişləndirilsin. Məncə, belə insanların xidməti
müxtəlif tribunalardan şəxsi mənfəəti naminə
sözçülük edənlərdən daha artıq fayda gətirər...
Hüseyn ŞAHBƏNDƏYEV,
Xırdalan şəhər 6 nömrəli
məktəbin Azərbaycan dili
və ədəbiyyat müəllimi |