- Həmidə xanım, söhbətimizə uşaqlıq xatirələrinizdən
başlayaq.
-
Mən 25 aprel 1957-ci ildə Bakıda müəllim ailəsində
doğulmuşam. Atamla anam eyni institutu bitiriblər. Atam
Qazax rayonundan, anam Bakıdan idi. Atam fransız, anamsa
ingilis dilini tədris edirdi.
İlk uşaqlıq illərim dəmiryol idarəsinin uşaq bağçasında
keçib. Bağça xatirələrim o qədər çoxdu ki, hətta o
mövzuda silsilə hekayələrim də var. O günlərdən ən çox
yadımda Şaxta baba qalıb. Anamgilin dediyinə görə bu
danışdığım "Şaxta baba əhvalatı" olanda mənim təxminən
3-4 yaşım varmış. Amma, inanın ki, özümün də yadıma
gəlir. Deməli, bağçada yolka şənliyidir. Valideynlər də
gəlib. Şaxta baba şənliyin sonunda uşaqlara hədiyyə
paylayır. Növbə mənə çatanda, mən hədiyyədən imtina
etmişəm. Hamı məəttəl qalıb ki, mən nə üçün hədiyyə
istəmirəm. Şaxta baba mənə deyib ki, hədiyyəni götürüm,
sonra nə desəm Şaxta baba onu da yerinə yetirəcək. Mən
Şaxta babaya demişəm ki, hədiyyəni götürürəm, amma siz
elə eliyin ki, atamla anam həmişə bir yerdə - mənim
yanımda olsunlar. Şaxta baba söz verir ki, sabah atam
gələcək. Onda atam rayonda işləyirdi. Anam isə mühitə
alışa bilmədiyindən məni də götürüb Bakıya dönmüşdü.
Yadımda deyil, həmin gününmü axşamı, yoxsa ertəsi günümü,
atam gəldi, yəni, bir körpə uşağın möcüzəsi baş verdi.
Atam gəldi, anamla məni götürüb şəhərə gəzməyə apardı.
İndi də xatırlayıram, mənim üçün qara rəngdə oyuncaq
royal da gətirmişdi. Mən onun dillərini taqqıldadanda
elə bilirdim məndən bəxtəvər uşaq yoxdur. Atam dünyadan
cavan köçüb. Sonralar hər yeni il gələndə, gözləyirdim
ki, möcüzə baş verəcək. Atalı-analı günlərim qayıdacaq.
Çox sonralar anladım ki, möcüzələr yalnız bircə dəfə ola
bilir.
- Ailənizdə incəsənətlə bağlı kimsə olubmu?
- Anamın çox gözəl səsi vardı. Hətta bir müddət -
institutdan əvvəl - konservatoriyada - Xan Şuşinskinin
sinfində oxuyub. Sonra dayılarım anamın oxumağına icazə
verməyiblər. O da konservatoriyadan çıxıb Xarici Dillər
İnstitutuna daxil olub.
Anam
ömrünün son illərində, ağır xəstə olanda belə, həzin-həzin
"Qaragilə"ni züm-zümə edərdi. Səsi də dəyişilib
eləməmişdi, elə cavanlığındakı kimi məlahətliydi.
- Məktəb illəri hamı üçün həqiqətən də unudulmazdı...
- Elədir. Dördüncü sinfə qədər 199 nömrəli, yuxarı
siniflərdə isə 240 nömrəli orta məktəbdə təhsil almışam.
Fəal şagird idim, bütün dərslərimi "əla" oxuyurdum.
Hətta məktəbi bitirən ərəfədə qızıl medala namizəd idim.
Anam hey arzulayırdı ki, mən həkim olum. O da çox hökmlu
qadın idi.
15 yaşım olardı. Səkkizinci sinifdə oxuyurdum. Anam
müalicəyə gedirdi, təbii ki, məni də özü ilə aparardı.
Bir dəfə orada bir nəfər orta yaşlı bir kişi, məndən
soruşdu ki, qızım teatra gedirsən, yoxsa yox? Dedim,
getmirəm, dərslərimi oxuyuram, amma televizorda baxıram.
Sonra o kişi başladı oynadığı rolları sadalamağa. Heç
demə, o məşhur aktyor Rza Əfqanlı imiş. Mən rolların
çoxunu tanıdım, ekranda izləmişdim. Axırda mənə dedi ki,
qızım, səndən gözəl aktrisa olar. Sənin gözəl, mənalı,
iri gözlərin var. Bu söz elə hey fikrimdə dolaşdı uzun
müddət. Ancaq orta məktəbi bitirib həvəsim olmadan ADU-nun
(indiki BDU) filologiya fakültəsinin tələbəsi oldum. I
kursu yaxşı qiymətlərlə başa vurdum. Ancaq o fakültə
məni darıxdırırdı. Bilmirəm niyə? Hiss edirdim ki,
yerimdə deyiləm, düzgün seçim etməmişəm. Sənədlərimi
geri alıb yenidən qəbul komissiyasına təqdim etdim.
Həmin dövrdə mən rəssamlıqla da məşğul idim. Müxtəlif
rəsmlər, portretlər çəkirdim. Elə həmin vaxt eşitdik ki,
Moskvadan müəllimlər gəlib, kinematoqrafiya institutuna
tələbə yığırlar. Anam təbii ki, "yox" dedi. Onu da
qınamaq olmazdı. Təsəvvür edin, ilk iki övladını (biri
oğlan, biri qız) itirib, yeganə ümidi mənəm. İndi məni -
17 yaşlı gənc qızı necə təkbaşına yad yerə buraxsın?!
Amma dediyimdən dönmədim, Moskva Kinematoqrafiya
İnstitutuna daxil oldum. Anam məni Moskvada yerbəyer
edib Bakıya qayıtdı. Dərs deyirdi, maaşının çox
hissəsini mənə göndərirdi. 1975-1979-cu illərdə Moskvada
ali təhsil alanda, hər gün anamdan məktub almışam.
Bakıya qayıdanda düz bir çamadan anamın məktubunu
gətirdim. 1980-ci ildə 14 nəfər azərbaycanlı tələbə
təyinatla gəldik Azərbaycan Kinostudiyasına.
- Həmin 14 nəfərdən indi tanınanları var?
- Əlbəttə, demək olar ki, hamısı. "Yeddi oğul istərəm"də
Qəqəni - Fərhad İsmayılov, "Yuğ" teatrından Sona
Mikayılova - indi əməkdar artistdi, Fərqanə Quliyeva -
indi ADMİU-da kinematoqrafiyadan dərs deyir. Züleyxa
Zülfüqarova - Oqtay Zülfüqarovun qızı, Ötkəm İsgəndərov
- aktyorluq fakültəsinin dekanıdı, həm də əməkdar
artistdi. Ömür Nağıyev - Rus Dram Teatrının aktyorudu -
o da əməkdar artistdi, Əliqulu Səmədov - əməkdar
artistdi, kinostudiyada rejissordu. Vəliəhd Vəliyev 10
ildi Amerikada yaşayır.
- İlk rolunuz?
- Dördüncü kursda oxuyanda "Lenfilm"in çəkdiyi "Diş
həkimi" filmində balaca qız rolunu oynadım. Kiçik,
qısametrajlı film idi. Müəllimimiz - SSRİ xalq artisti
Matveyev bizə qarşı çox tələbkar idi. O, tələbələrinə
filmə çəkilməyə icazə vermir, deyirdi ki, tələbə bütün
tədris kursunu keçməlidir, sonra filmə çəkilə bilər.
Amma mən onda da, indi də o fikirlə razı deyiləm.
Təcrübə ayrı şeydir. Məncə, tələbə elə oxuya-oxuya,
təhsil ala-ala çəkilməlidir. Çünki, işləməkdən böyük
təcrübə yoxdur. Ən böyük müəllim də elə iş prosesidi,
təcrübədi.
- Sizə doğma rol hansıdır?
- Nəbi Xəzrinin "Əks-səda" pyesi əsasında Oqtay
Mirqasımovun çəkdiyi "Ağlamaq istəyirəm" filmində
professorun qızı Çinarə - ərköyün, şıltaq, saf, eyni
zamanda özünün xarakteri olan bir qız. Bir də "Nizami"
filmindəki Afaq...
- Heç həsəd apardığınız rol olub?
- Yox, heç vaxt olmayıb. Çünki elə rollarımın da həyatı
öz həyatım kimi olub... Çətin, keşməkeşli, zəhmətli...
- Sənətdə ilk addımlarınız yadımdadır. Gözəl, cazibədar,
yaddaqalan. Bəs nədən ailə həyatı gec qurdunuz?
- Gənc idim, enerjili idim. Dalbadal filmlərə
çəkilirdim. Heç başımı qaldırmağa vaxtım olurdu ki, bir
ətrafıma da baxım?! İşim o qədər çox idi ki, şəxsi
həyatıma vaxt qalmırdı.
- Bəs sonra?
- 1992-ci ildə İranda səfərdəydik. İlk müştərək
Azərbaycan-İran filmiydi. Filmin rejissoru Həsən
Məmmədzadə əslən Urmiyadan olan azərbaycanlıydı. Baş
rolda Rasim Balayev çəkilirdi. Mənim də rolum vardı.
Bakıdan 13 nəfər getmişdik çəkilişə. Lətifə Əliyeva,
gənc aktrisa Bahar da bizimlə idi. Film Urmiyada
çəkilirdi. Qaldığımız yerdə bizə xidmət göstərən,
yır-yığış, təmizlik işlərinə baxan bir qadın məndən
soruşdu ki, neçə uşağın var. Dedim hələ ailə qurmamışam.
Xidmətçi qadın başını tutdu: Mən də sənin yaşdayam, amma
4 uşağım var, bəs sən haçan uşaq sahibi olacaqsan?
Açığı Bakıda mənə belə sərt söz deyən olmamışdı. Hamı
deyirdi, sənə yaradıcılıq uğurları arzulayırıq və s.
O xidmətçi qadının sözü məni tutdu. Bir neçə ay sonra
özümdən bir yaş böyük bir nəfər mənə evlənmə təklifi
etdi. Qəbul etdim. 1993-cü ildə evləndik. Bir il sonra -
1994-cü ildə Rəhim balam dünyaya gəldi. İndi Aviasiya
Akademiyasının tələbəsidir.
- O illər "Retro" da baxımlı veriliş idi.
- 1986-cı ildə "Bayramda yağış"a çəkilirdik. Martın ilk
günləriydi. Soyuq hava, amma yağış yox. Yanğınsöndürən
maşınlar süni yağış səhnəsi düzəltmişdilər. Çəkiliş
Dağüstü parkda idi.
Bu vaxt telestudiyadan Mübariz mənə yaxınlaşıb rus
dilində soruşdu ki, azərbaycanca yaxşı danışa bilirsən?
Dedim, əlbəttə, bilirəm. Dedi, bizdə bir yeni veriliş
var, gələrsən, sınaqdan keçərsən. Mən də çəkilişdən
sonra getdim telestudiyaya, rəhmətlik Əhməd Aşurbəyov
məni qarşıladı, bəyəndi, dedi ki, həftədə bir dəfə gəlib
verilişi apararsan. 1986-cı il 8 martda ilk verilişim
efirə getdi.
- Bəs pedaqoji fəaliyyətə nə vaxtdan başladınız?
- 1990-cı ildə, incəsənət (ADMİU) universitetinin
rektoru Timuçin Əfəndiyev mənə təklif etdi ki, yeni
kafedra açılır, istəyirəm ki, orada kinoşünaslıqdan
dərsi sən deyəsən.
Ata-anam müəllim olduğundan bilirdim ki, bu iş çox
məsuliyyətli, böyük səbr, zəhmət tələb edən işdi. Evə o
qədər yorğun gəlirdim ki, dərs deməyə artıq gücüm yetməz
deyə düşünürdüm. Fikrimi Timuçin müəllimə bildirdim.
Dedi, eybi yox, onda saat hesabı dərs deyərsən.
Razılaşdıq.
Amma müəllimlik elə bir sahədir ki, başladın, ayrıla
bilmirsən. Bir müddət saat hesabı işlədim, sonra yarım
ştat oldum, sonra ştata keçdim, 6 il də kafedra müdiri
işlədim. Hazırda incəsənət universitetinin dosentiyəm.
Öz ixtisasım üzrə iki tədris kitabının müəllifiyəm. İndi
də dünya kino tarixi üzrə təzə proqramın tərtibi
üzərində işləyirəm, bitirmək üzrəyəm.
1986-cı ildə ekranda müasir qadın obrazlarına görə Lenin
komsomolu mükafatı aldım. 1987-ci ildə əməkdar artist,
18 il sonra 2005-ci ildə isə xalq artisti adını aldım.
Bir də yenidən dünyaya gəlsəm sənətimi dəyişməzdim, yenə
müəllimlik edər, yenə veriliş hazırlayar, yenə də
aktyorluq sənəti ilə məşğul olardım.
Söhbəti yazdı: Ellada UMUDLU |