|
Respublikamızda bütün sahələrdə olduğu kimi, təhsil
sahəsində də müvəffəqiyyətlə həyata keçirilən
islahatların əsasını yüksək intellektual səviyyəli,
istedadlı, yaradıcı və bacarıqlı gənc nəslin
hazırlanması təşkil edir. Bununla əlaqədar hazırda
tədris prosesinin yenidən qurulması, tədris planlarının
təkmilləşdirilməsi, fənn proqramlarının dəyişdirilməsi,
dərslik və dərs vəsaitlərinin təzələnməsi, tədris -
əyani vəsaitlərin hazırlanması və s. sahəsində zəruri
işlər görülür.
Təhsilin səviyyəsi, ilk növbədə, tədris prosesinin
düzgün qurulmasından, xüsusilə təhsil ocaqlarının
maddi-texniki və tədris bazasından asılıdır. Çünki
maddi-texniki baza təhsilin əyaniləşməsinə xidmət edən
ən mühüm sahədir. Tədris prosesinin keyfiyyəti yalnız
fənn kabinetlərinin müxtəlif cihazlarla təmin olunması
ilə ölçülə bilməz, bu eyni zamanda tədrisdə istifadə
olunan əyani vəsaitlərin şagirdlərin psixoloji-yaş
xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq hazırlanmasından, onların
elmi-metodiki səviyyəsindən də asılıdır. Çünki orta
ümumtəhsil məktəblərində müəllimlər birmənalı şəkildə
qəbul edirlər ki, tədris prosesində nəzəri
biliklərin qavranılmasında əyani və praktiki metodların
tətbiqi daha səmərəli olur, yəni, hər hansı əyani
vəsaitin köməyi ilə aparılan dərs daha keyfiyyətli,
asan mənimsənilən, uzunmüddət yaddaqalan və dərk edilən
olur.
XXI əsrin tədris mərkəzləri interaktiv plakatlar,
elektron dərsliklər, multimedianın tətbiqi və s. ilə
seçilsə də, şagirdlərin görmə-dərketmə fəaliyyətinə
əsaslanmış divar şəkillərinə, həcmi modellərə,
maketlərə və şəkil-sxem plakatlara da tələbat
azalmır. Bu baxımdan, ayrı-ayrı fənlər üzrə nəzərdə
tutulan vəsaitlərin hazırlanıb nəşr edilməsi zərurəti
həmişə özünü göstərir. Bu zərurəti nəzərə alaraq biz-
müəllif qrupu (Nərminə Seyfullayeva - BDU, Məhbubə
Babayeva - 239 nömrəli məktəb, Şəfiqə Hümmətova - 258
nömrəli məktəb, Şahsənəm İsgəndərova - 3 nömrəli məktəb)
coğrafiya fənninin tədrisi keyfiyyətinin
yüksəldilməsinə təsir edə bilən plakat-şəkil -
sxemlərdən ibarət layihə üzərində uzun müddət
işləyərək, orta məktəb coğrafiya proqramında nəzərdə
tutulan və ayrı-ayrı siniflər üçün tərtib olunmuş
dərsliklərin mövzularını əsasən əhatə etməyə çalışmış
və 29 ədəd plakat hazırlamışıq.
Coğrafiya müəllimləri tədris prosesində əyani
vəsaitlərdən yeni mövzunun izahı, möhkəmləndirilməsi,
qiymətləndirmə, müstəqil və praktiki işlərin
təşkili, nəzəri biliklərin tətbiq edilməsi, mövzuya
uyğun nəticələrin çıxarılması və s. məqsədlər üçün
istifadə edərək şagirdlərdə fənnə marağı artıra
bilərlər. Əyani vəsaitlər hazırlanarkən coğrafiya
fənni üzrə kurikulum nəzərə alınmışdır. Belə ki,
mövzuların bölmələr üzrə ümumiləşdirilməsi,
nəticələrin çıxarılması, respublikamızın öyrənilməsi
zamanı fiziki və iqtisadi-sosial coğrafiya
bölmələrinın inteqrasiyası gözlənilmişdir. Əyani
vəsaitlərin bu xüsusiyyətləri onların istifadə
imkanlarını genişləndirir. Onlardan bir sinifdə və ya
bir mövzunun tədrisində deyil, əsasən bir neçə
mövzunun, bəzi hallarda, tam bir fəsil və bölmənin
mahiyyətinin təhlili prosesində istifadə edilə bilər.
Plakatlarda şəkil və sxemlərin, cədvəllərin ölçüsü,
rəng koloritləri, yazı və rəqəmlərin aydınlığı, orta
ölçülü sinif otağında görünmə aydınlığı nəzərə alınmış,
materialın keyfiyyətli olmasına diqqət yetirilmişdir.
Hazırda əyani vəsaitlərin nümunələri bir çox orta
ümumtəhsil məktəblərində istifadə edilir. Ona görə də
tədris zamanı bu vəsaitlərdən bilavasitə istifadə edən
coğrafiya müəllimlərinin fikirlərini, rəy və
təkliflərini öyrənmək maraqlı olardı. Bu məqsədlə
müəllimlərin əyani vəsaitlərlə bağlı rəy və
təkliflərini müəllif qrupuna və ya nəşriyyata təqdim
etməsi, onların keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsi,
elektron variantının hazırlanması istiqamətində
aparılan işlərə yalnız müsbət təsir edə bilərdi.
Münasibətinizi bildirməklə, elmi-pedaqoji və metodiki
fəaliyyətimizə müsbət təsir etdiyinizə görə
sizə öncədən təşəkkürümüzü bildiririk və əyani
vəsaitlərin bir neçə nümunəsini təqdim edirik.
Əyani vəsait № 7.
Bu plakatdan "Ümumi fiziki coğrafiya" (VI sinif),
"Materik və okeanların coğrafiyası" (VII sinif) və
"Yerşünaslıq" (X sinif) kurslarında istifadə edilə
bilər. Buradakı şəkillərdən litosfer tavalarının
sərhədləri, onların hərəkət istiqamətləri, tavalar
arasında mövcud olan sərhədlərin müxtəlif xarakterinə,
yer qabığında baş verən hadisələrə, yəni zəlzələ və
vulkanlara aid müvafiq mövzularda istifadə oluna bilər.
Əyani vəsait № 20.
Plakatdan yalnız "Azərbaycan Respublikasının fiziki
coğrafiyası" və "Azərbaycan Respublikasının iqtisadi və
sosial coğrafiyası" (VIII sinif) kurslarında istifadə
olunur. Hazırda öz aktuallığı ilə seçilən Xəzər
dənizinin sektorlara bölünməsi, Xəzər dənizinin
problemləri və ondan istifadə olunmasına aid təsvirlər
şagirdlərdə coğrafi bilik qazanmaq üçün geniş imkanlar
yaradır.
Xəzər dənizinin dünya okeanı və Baykal gölünə görə
müqayisəsi, onun səviyyəsinin dəyişməsi və tarixi
xəritələrin təqdim olunması şagirdlərdə müqayisə etmək
bacarığının formalaşdırılmasına imkan verir.
Məhbubə BABAYEVA,
Bakıdakı 239 nömrəli tam orta məktəbin coğrafiya
müəllimi |
