Dünyada milyonlarla təhsilalanın öyrənmə imkanlarını məhdudlaşdıran COVID-19 bir sıra ölkələrin təhsil sistemləri üçün ciddi problemlərin, həm də innovativ axtarış və yanaşmaların əsasını qoyub. Görünən odur ki,  sosial təcridin davam etdiyi müddətdə milli təhsil sistemləri onlayn tədris texnologiyalarından geniş faydalanmaqda israrlıdır.  Ümumdünya İqtisadi Forumun  növbəti tədqiqatı onlayn təhsilin gələcəyi perspektivində  dünyanın ən güclü  informasiya-kommunikasiya texnologiyalarını  tədrisə gətirən Cənubi Koreya təcrübəsinə həsr olunub.

Onlayn təhsilə hamar keçid

Ümumdünya İqtisadi Forum  qeyd edir ki, yeni pandemik situasiya  Cənubi Koreya məktəblərini və universitetlərini onlayn təhsilə keçməyə məcbur etdi. Ölkənin onlayn təhsilə keçidi əsasən hamar idi və bunun səbəbi aydındır: Cənubi Koreya dünyanın ən yaxşı IT infrastrukturlarından birinə malikdir.

Pandemiyadan əvvəl ölkədə 4G mobil texnologiyasının əlçatanlığı  99%  həyata keçirilmişdir, 5G isə  tətbiqolunma mərhələsindədir.  Bundan əlavə, ailələrin təxminən 75%-i kompüterlərlə, 99,5%-i isə internetlə təmin olunmuşdur. Təhsilin ölkədə milli prioritetliyi onlayn təhsilin asan həyata keçirilməsini, tələbə və müəllimlər tərəfindən bu rejimin geniş tanınmasını qaçılmaz edib.

Cənubi Koreya  hökuməti bu çətin dövrlərdə təhsilin davamlılığını təmin etmək üçün bütün səylərini göstərib.  Hökumət dövlət infrastrukturunu genişləndirməklə elektron təhsil platformalarının milyonlarla tələbəyə dəstək olmaq imkanlarını artırıb.  Bundan əlavə, hazırda müəllimlərə eksperimental təlim və mentorluq proqramını təqdim etməklə pedaqoji potensialın artırılmasına kömək edir. Müəllimləri onlayn təhsil haqqında fikirlərini və məlumatlarını bölüşməyə sövq edən “10.000 reprezentativ müəllimdən ibarət cəmiyyət”in yaradılması buna misal ola bilər. Hökumət eyni zamanda müvafiq rəhbər prinsipləri bölüşür və onlayn təhsil platformalarından istifadə etməkdə müəllimlərə, valideynlərə və şagirdlərə real vaxt rejimində dəstək verir, həmçinin rəqəmsal fərqlərin aradan qaldırılması üçün özəl sektorla işləyir. Bundan əlavə, o, icarəyə götürülən elektron qurğuları sıfır dəyərində minlərlə tələbəyə  təqdim edir və bu siyasəti təhsil müəssisələrinə təklif edərək imkansız tələbələrin onlayn siniflərə daxil olması təmin olunur.

Həm şagirdlərin, həm də müəllimlərin texniki bacarıqları çatışmır

Lakin Cənubi Koreyanın təsirli IT infrastrukturu və hökumətin onlayn təhsilin tətbiqinə dair aktiv addımları onlayn təhsilin geniş tanınmasına səbəb olmur. Məsələn, son sorğu tələbələrin onlayn təhsil təcrübəsindən çox aşağı səviyyədə məmnunluğunu göstərir, hətta tələbələrin 50%-i ikinci semestrdə tətil almaq imkanlarını nəzərdən keçirirdi. Bu tələbələr narazılıqlarının əsas səbəbləri kimi dərslərin keyfiyyətinin aşağı olmasını (37,9%) və təhsil haqqının qənaətbəxş (28%) olmadığını göstəriblər.  Bundan əlavə,  onlayn tədris  mühitində səmərəli qarşılıqlı fəaliyyət göstərmək üçün həm şagirdlərin, həm də müəllimlərin texniki bacarıqları çatışmır. Bu, təəccüblü deyil, çünki həm tələbələr, həm də müəllimlər onlara distant təhsil mühitində qarşılıqlı əlaqənin necə qurulmalı olduğunun öyrədilmədiyini bildiriblər. Bundan əlavə, onlayn təhsil üçün standartlaşdırma siyasətinin olmaması məktəblər arasında əməliyyatların müxtəlifliyinə səbəb olub  ki, bu da təhsil fərqlərini daha da artırır.

Beləliklə, onlayn platforma və texnologiyalar əyani dərslərdə olduğu kimi, təhsil məzmununu səmərəli şəkildə təqdim etməyə hazır deyil. Mühəndislik ixtisaslı ali məktəblərdə işlər daha da pisləşir;  müxtəlif universitetlərin mühəndislik fakültələrinin tələbələri və müəllimlər arasında keçirilmiş sorğuda onların 33%-i dərslərin səmərəsiz olduğunu bildirib.  Rəyi soruşulanların yalnız 5%-i dərslərdən məmnun qaldığını ifadə edib. Elm və texnika üzrə professorların 42%-i qeyri-məmnun olduğunu, yalnız 12%-i razılığını ifadə edib. Bu məlumatlar göstərir ki, bəzi dərslərin azad rejimdə keçirilməsi daha yaxşıdır. Virtual reallıq bir həll kimi təklif olunsa da, bu texnologiyanı praktikada həyata keçirmək bir müddət çəkəcək. Eyni şəkildə universitet rəhbərləri ali məktəblərdə islahatların həyata keçirilməsi və tədris məzmununun hazırlanmasında çətinliklər çəkirlər. Universitetlər maliyyə resurslarının idarə edilməsi, onlayn təhsilin həyata keçirilməsində dövlət dəstəyinin olmaması və texnologiyanın təhsilə tətbiqinə qarşı geniş yayılmış müqavimətin tənzimlənməsi kimi bəzi digər problemlərlə də üzləşirlər.

Onlayn təhsil məhdudiyyətləri

Bundan başqa, aydın olur ki, universitet təhsilinin bəzi cəhətləri, o cümlədən tələbələrin həmyaşıdları ilə və professorlarla qarşılıqlı əlaqəsi, yataqxanada tələbə həyatı və tələbə oyunları  məhdudlaşdırıla bilməz. Buna görə də universitetlər və kolleclər son vaxtlar dərslərin onlayn və offline keçirildiyi hibrid təhsili tətbiq etməyə başladılar. Bu yeni tendensiya bizə “hibrid” təhsilin yeni dövrünü təsəvvür etməyə imkan verir,  burada onlayn (təmassız) təhsilin və oflayn (təmaslı) siniflərin ən yaxşı imkanları müəllimlərə və tələbələrə ən yaxşı tədris və tədris təcrübəsini təmin etmək üçün optimallaşdırılıb.  Məsələn, internetin və onlayn tədris platformalarının potensialından istifadə edərək təhsil müəssisələri öz resurslarını milyonlarla tələbənin daha ucuz  təhsilə girişini genişləndirmək üçün optimallaşdıra bilər. Kütləvi açıq onlayn kurslar (MOOC) və kompüter elmləri sahəsində onlayn magistratura kursları bu maraqlı imkanları ehtiva  edir. Cənubi Koreya bu eranın başlanmasına çoxdan hazırlaşır; məsələn, Elm və İKT Nazirliyi universitetlərə yönəlmiş və ictimaiyyətə əlçatan olan K-MOOC tətbiq edib.

Sistem dəyişikliklərinin zəruriliyi

Ümumdünya İqtisadi Foruma görə, belə bir ümumi fikir yaranır ki, təhsilin gələcəyi “hibridlik”dir. Lakin bu həyəcanlı gələcəyi həyata keçirmək üçün hökumətlər infrastruktur və əlçatan tədbirlərdən kənara çıxan təhsil islahatlarına diqqət yetirməlidirlər.  Cənubi Koreyanın nümunəsi göstərir ki, təhsilin islahatı onlayn platformalar, süni intellekt və bulud hesablamaları daxil olmaqla, təhsil sistemlərinin ayrılmaz komponentləri olmağa yönəlmiş uzunmüddətli düşüncə və sistematik dəyişikliklər tələb edir. Hökumətlər müəllimlərin, professorların, tələbələrin və valideynlərin daha geniş miqyasda təlimə cəlb olunmasına da kömək etməlidirlər.

Bundan əlavə, tədris və təhsilimizi dəyişməliyik; mədəniyyətin dəyişməsi və professorlar, müəllimlər, tələbələr və valideynlər üçün stimulların yaradılması üzərində inadla çalışmalı, yeni eranın tələblərinə uyğun olaraq təhsilin biznes modellərini dəyişdirməliyik. Buna görə də biz hökumətlərə və maraqlı tərəflərə texnologiya üçün əlverişli şərait yaratmağa kömək edən siyasətə diqqət yetirməyi təklif edirik ki, bu da hazırkı onlayn tədris və tədris təcrübəsinin sinonimidir. Nəticədə bu, “hibrid” təhsillə bağlı sosial etimad və razılığın inkişafına səbəb ola bilər.

İkincisi, onlayn təhsil infrastrukturunu dəstəkləyən siyasət aparmaq lazımdır - məsələn, platforma, qurğular, sistemli və sosial dəyişikliklərə yönəlmiş siyasətlə yanaşı internetə qoşulmaq təmin olunmalıdır. Sonuncular onlayn təhsil sahəsində tələbələrin, müəllimlərin və məktəb heyətinin hazırlanması üçün tədris proqramlarının tətbiqi, universitet sistemlərinin islahatı və müəssisələrin əməkdaşlığının təşviqi kimi imkanların genişləndirilməsini əhatə edir.

Nəhayət, maraqlı tərəflərlə məsləhətləşmələrdən sonra məsafədən təhsilin hüquqi əsasını yaratmağa və müxtəlif təhsil müəssisələrində onlayn təhsilin standartlaşdırılmasına kömək etməyə yönəlmiş qanunlar və qərarlar qəbul edilməlidir. Bu, müəllimlərlə tələbələr arasındakı anlaşılmazlığı minimuma endirməyə və təhsil boşluğunu aradan qaldırmağa kömək edəcək.

Sonda qeyd etmək lazımdır ki, Cənubi Koreyanın nümunəsi göstərir ki, təlimin səmərəli onlayn çatdırılmasını təmin etmək üçün lazımi infrastrukturun və ona girişin olması kifayət deyil.

Texnologiyalar və maraqlı tərəflərin iştirakı və qarşılıqlı əlaqəsi  ilə geniş miqyaslı təlimlər sayəsində açılan yeni imkanlardan istifadə etmək üçün sistematik düşüncə və əhatəli islahatlara ehtiyac vardır.

Oruc MUSTAFAYEV