|
Rasim ŞÜKÜROV,
AMİ-nin Mingəçevir filialının direktoru, dosent, əməkdar
müəllim
Hər bir ölkənin təhsil sisteminin durumu həmin ölkənin
dayanıqlı və ardıcıl inkişafını təmin edən başlıca
amillərdən biridir. Təhsilin keyfiyyəti və onun hamı
üçün əlçatan olması bütün dünya ölkələrinin təhsil
siyasətinin əsas prioritetinə çevrilib. Əsas zənginliyi
insan kapitalı hesabına formalaşan inkişaf etmiş ölkələr
hələ də təhsil sistemlərində islahatlar aparırlar.
Təcrübələr bölüşülür, inteqrasiya üçün yeni üsul və
vasitələr axtarılır. Müstəqillik əldə etmiş Azərbaycan
dünyada gedən bu proseslərdən heç vəchlə geri qala
bilməzdi. Bu gün respublikamızın ali təhsil sistemində
həyata keçirilən islahatların əsas məqsədi ölkənin ali
təhsilinin Avropa təhsil məkanına inteqrasiyası, onun
məzmununun Bolonya prosesinin prinsiplərinə uyğun
qurulması, cəlbedici və rəqabət qabiliyyətliliyinin
təmin edilməsi, ölkə iqtisadiyyatının inkişaf
tələblərinə uyğun ali təhsilli kadrlara yaranan
tələbatın ödənilməsi, habelə informasiya cəmiyyətinin və
biliklərə əsaslanan iqtisadiyyatın tələblərinə uyğun
olaraq kadr potensialının yaradılması, əhalinin müasir
tələblərə cavab verən ali təhsil almaq imkanlarının
təmin edilməsi üçün iqtisadi və sosial baxımdan səmərəli
ali təhsil sisteminin formalaşdırılmasıdır. Bu baxımdan,
ölkənin malik olduğu təbii sərvətlərin insan kapitalına
çevrilməsi ali təhsil qarşısında duran müstəsna
əhəmiyyətə malik əsas vəzifədir.
Son dövrlər təhsil sistemində, xüsusilə də ali təhsil
sistemində həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər
təhsilimizdə yeni bir eranın başlanmasından xəbər
verir. Səriştəyə əsaslanan təhsil həyati bacarıqlara
yiyələnən gələcək nəslin yetişdirilməsini bir məqsəd
kimi hədəf seçmişdir. Artıq təhsil müəssisələri təkcə
nəzəri biliklərin mənbəyi rolunu oynamamalı, həmin
biliklərin praktik olaraq həyata keçirilməsinə imkan
verməlidir. Ali təhsil müəssisələrinin
təhsil-tədqiqat-innovasiya mərkəzlərinə çevrilməsi
istiqamətində son dövrlər bəzi yeniliklər edilmişdir.
Pedaqoji istiqamətli ali təhsil müəssisələrində isə
tələbələrə özlərini ilk dəfə olaraq müəllim kimi
sınaqdan çıxarmaq imkanı verən bəzi fənlərin tədris
planına daxil edilməsi təqdirəlayiq hadisədir.
Təhsil Nazirliyinin əmrinə əsasən pedaqoji yönümlü
ixtisaslarda "Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları"
fənninin tədrisinə başlanması təhsil sistemində aparılan
yeniliklər sırasında mühüm bir addımdır. Məlum olduğu
kimi, ümumtəhsil sistemində artıq 7 ildir ki, tədris
kurikulum əsasında aparılır. Müəllimlər üçün müxtəlif
treninqlərin keçirilməsi onların dərsləri təlimin yeni
metodları ilə tədris etməsinə kömək etmişdir. Lakin
etiraf etmək lazımdır ki, ali təhsil məktəblərinin
tələbələrinin kurikulumla az tanışlığı və ya tamamilə
tanış olmaması onların orta məktəbdə hərtərəfli bir kadr
kimi özünü göstərməsinə imkan vermir. Təhsil sahəsində
həyata keçirilən dəyişikliklər son nəticədə siniflərdə
və müəllimlərin fəaliyyətində əks olunur. Ona görə də
ali təhsil alan hər bir gənc mütəxəssis dəyişikliklər
haqqında ətraflı məlumatlara malik olmalı və islahatın
müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsi üçün lazımi bilik,
bacarıq və vərdişlərə yiyələnməlidir. III və IV kurs
tələbələrinin pedaqoji təcrübəyə getməsini nəzərə alsaq,
onların pedaqoji təcrübə zamanı hansı çətinliklərlə
rastlaşdığını təsəvvür etmək olar. Təhsil
ictimaiyyətinin bir nümayəndəsi kimi "Ümumtəhsil
kurikulumunun əsasları" fənninin IV tədris ilində
tədrisini uğurlu və vaxtında qəbul edilmiş qərar hesab
edirəm.
İlk öncə onu qeyd edək ki, fənni tədris edəcək
müəllimlər kafedralar tərəfindən müəyyənləşdirilmiş və
Təhsil Nazirliyi tərəfindən təşkil olunmuş təlimlərdə
iştirak etmişlər. AMİ-nin Mingəçevir filialında
"Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları" fənni 2014-2015-ci
tədris ilinin payız semestrində "Azərbaycan dili və
ədəbiyyat müəllimliyi", "Xarici dil müəllimliyi-ingilis
dili" və "Riyaziyyat və informatika müəllimliyi"
ixtisaslarında tədris olunmuşdur. İlk gündən tələbələr
bu fənnə çox ciddi, lazımlı və əsas fənn kimi yanaşdılar
və sonralar ona daha çox maraq və həvəs göstərdilər. Bu
fənn tələbələrə təlim-tədris fəaliyyətinin məqsədini,
məzmununu, şagird nailiyyətlərini və onların
qiymətləndirilməsi qaydalarını - müasir dərs modelinin
əsas strukturunu öyrənməsinə imkan verəcəkdir.
"Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları" fənninin tədrisi
tələbələrin təşəbbüskarlığını, yaradıcılığını
məhdudlaşdıran ənənəvi tədris formalarından tədricən
imtina olunmasına imkan verir, onların yaradıcı
fəaliyyətinə, tədqiqatçılıq bacarıqlarını stimullaşdıran
dərslərə geniş yer verilməsinə şərait yaradır. Bu zaman
yeni pedaqoji texnologiyaları və müasir təlim
yanaşmalarını əks etdirən dərs-yarış, dərs-müzakirə,
dərs-disput kimi qeyri-standart dərs formalarından
istifadəyə üstünlük verilir, təlim prosesinin
mütəhərrikliyini təmin edən müxtəlif iş formalarından (kollektiv
iş, qruplarla iş, cütlərlə iş, fərdi iş) istifadə olunur.
Tələbələr öz təhsil fəlsəfəsini müəyyən edir və bu
baxımdan müəllimə, şagirdə və təlim-tədris prosesinə
verilən tələbləri şərh edir, təhsilin məzmununu əks
etdirən sənədlər, onların məzmunu, strukturu və
səciyyəvi cəhətləri haqqında məlumat verir. Sənədlərin
mahiyyətini nəzəri baxımdan dərk etmədən təlimi təşkil
etmək və məzmun standartlarının reallaşmasına nail olmaq
mümkün deyil. Bu fənni mənimsədikdən sonra tələbələr
təlimin mərhələli təşkilini təmin edən amilləri
(taksonomiyaları) fənn kurikulumları üzrə tətbiq edir,
onun əhəmiyyətini izah etmək bacarıqlarına yiyələnərək,
"öyrənməyi öyrətmək" və "müstəqil təhsil"in təşkilində
biliyin müxtəlif kateqoriyalarının əhəmiyyətni izah
edirlər.
Fənnin tədrisi nəticəsində tələbələr tədris prosesində
şagird şəxsiyyətini ön plana çəkməyin vacibliyini,
uğurlu müəllim-şagird, müəllim-ailə münasibətlərinin
qurulmasının yolları və əhəmiyyətini dərk etdilər. Fənn
tələbələrin dövlətin təhsilə verdiyi tələblərə nail
olmaq üçün fəaliyyətini təlimin təşkilinə verilən
tələblər çərçivəsində quran, şagird nailiyyətlərini
qiymətləndirməyin üsul və vasitələrindən müvəffəqiyyətlə
istifadə edən, nəticələri təhlil edib müvafiq qərarlar
qəbul edən lider, tədqiqatçı, nəzəri və praktik baxımdan
hazırlıqlı müəllim kimi formalaşmasına kömək edir və
onlar İKT-nin imkanlarından istifadə etmə bacarıqlarını
tədris prosesinə tətbiq edir.
Qeyd edək ki, həmin fənnin tədrisi üçün filialda
tələbələrə və müəllimlərə hər cür şərait yardılmışdır.
Kompüterlərlə və digər texniki avadanlıqlarla təchiz
edilmiş otaqlar onların ixtiyarına verilmişdir.
İmtahanların zəruri sağlam mühit və İKT-nin imkanları
ilə təmin olunmuş şəraitdə şifahi şəkildə qəbul edilməsi
tələbələrin kommunikativ və İKT-dən istifadə, fənn
kurikulumlarına müvafiq cari plan hazırlanma və onu
təqdimetmə və s. kimi bacarıqların aşkarlanmasına imkan
verir. İmtahan nəticələrinin müzakirəsi zamanı
"Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları" fənninə xüsusi
diqqət yetirilmişdir. Fənni tədris edən müəllimlər
müzakirələrə dəvət olunmuş və yaradıcı müzakirələr
aparılmışdır. Fənnin tədrisi tələbələrdə:
- dövlətin təhsil siyasətinin
mahiyyətini dərk etmək və hüquqi sənədlərlə işləmək
bacarığı aşılayır;
- tədqiqat aparmaq qabiliyyətini
inkişaf etdirir;
- cari və illik planlaşdırma işini
təşkil etməyi formalaşdırır;
- nəzəri pedaqoji biliklərin
möhkəmlənməsinə;
- praktik və nitq qabiliyyətinin
inkişafına;
- müəllim-şagird, müəllim-ailə
münasibətlərinin qurulması yollarını müəyyənləşdirməyə
və əhəmiyyətini dərk etməyə kömək edir;
- İKT-dən istifadə etmək bacarığını
inkişaf etdirmək və s. qabiliyyətlərin inkişaf
etdirilməsinə təsir göstərir.
Fənnin bütünlüklə praktik məşğələ şəklində tədrisi isə
öyrədən və öyrənən arasında interaktivlik üçün daha
geniş imkanlar açmışdır. "Ümumtəhsil kurikulumunun
əsasları" fənninin tədrisinin necə əhəmiyyət daşıdığını
biz IV tədris ilinin tələbələrinin pedaqoji təcrübəsi
zamanı bir daha şahidi olduq. Açıq etiraf etmək lazımdır
ki, əgər əvvəlki illərdə pedaqoji təcrübədə olan
tələbələrimiz orta məktəblərdə fəal və interaktiv
dərslərin gedişində çətinlik çəkirdilərsə, indi bunu
söyləmək olmaz. Cari tədris ilində pedaqoji təcrübədə
olan sonuncu kurs tələbələrimizin sınaq dərslərinin
böyük əksəriyyəti kurikulumun tələbləri səviyyəsində
təşkil olunmuşdur. Əlbəttə, bu, həmin fənnin tədrisi ilə
bağlıdır.
"Ümumtəhsil kurikulumunun əsasları" fənninin pedaqoji
yönümlü kadr hazırlığı tələb edən ixtisasların tədris
planına daxil edilməsinin üstün cəhətlərindən biri də
ondan ibarətdir ki, bu fənnin tədrisi tələbələrin
magistraturaya və işə qəbul imtahanlarına mühüm hazırlıq
mərhələsi rolunu oynayır. Fikrimizcə, fənnin tədrisinin
III tədris ilində başlaması isə həmin tədris ilində
təhsil alan tələbələrə I pedaqoji təcrübə zamanı daha
fəal iştirak etmələrinə yardımçı ola bilər. Həmçinin, bu
fənnin hər bir ixtisasın dövlət standartının
ixtisas-peşə hazırlığı fənləri bölümünə daxil edilməsi
daha məqsədəuyğundur. |
