AMEA-nın Tarix İnstitutunun genişləndirilmiş Elmi Şurasında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Paris sülh konfransı Ali Şurası tərəfindən de-fakto tanınmasının 100 illiyi qeyd olunub.
Tarix İnstitutundan verilən məlumata görə, tədbir çərçivəsində Xalq Cümhuriyyətinin de-fakto tanınmasına həsr olunan videoçarx nümayiş etdirilib.
İnstitutun direktoru, akademik Yaqub Mahmudov bildirib ki, cümhuriyyət dünya tarixinin ən demokratik dövlət qurumlarından biridir: “Müsəlman Şərqində qadınlara seçki hüququ ilk olaraq Xalq Cümhuriyyəti dövründə verilib. Cümhuriyyət irqi, milli, dini və sinfi bərabərsizliyi ləğv edərək, bütün vətəndaşların hüquq bərabərliyini təmin edib”.
Akademik deyib ki, 1920-ci ilin yanvarında Paris sülh konfransında Xalq Cümhuriyyətinin siyasi cəhətdən tanınması Əlimərdan bəy Topçubaşov başda olmaqla, Azərbaycan nümayəndə heyətinin, bütövlükdə, cümhuriyyət hökumətinin uğurlu diplomatik fəaliyyətinin nəticəsi idi:” Versal Ali Şurasının tanıdığı ilk türk və müsəlman respublikası Azərbaycan idi. Cümhuriyyət sayəsində Azərbaycan Sovet imperiyasının tərkibinə vilayət kimi yox, respublika kimi daxil edilib”.
Bildirilib ki, Parisdəki Azərbaycan nümayəndə heyətinin qarşısında duran mühüm məsələlərdən biri ermənilərin qondarma “Böyük Ermənistan” iddialarına qarşı mübarizə idi. Ermənilər özlərini “böyük müttəfıqlərin kiçik müttəfiqi” hesab edib, Aralıq dənizindən Qara dənizə, Qara dənizdən Xəzər dənizinə qədər “Böyük Ermənistan” yaratmaq xülyasına düşmüşdülər. 1919-cu ilin iyununda Azərbaycan nümayəndələri İrəvan Müsəlman Milli Şurasının İrəvan quberniyasında yaşayan azərbaycanlıların dözülməz vəziyyəti haqqında hazırladığı məlumatı Avropa və Amerika dövlətlərinin Parisdəki nümayəndələrinə çatdırdı.
Elmi Şuranın iclasında tarixçi alimlər Kamran İsmayılov və Natiq Məmmədzadənin mövzu ilə əlaqədar məruzələri dinlənilib. Bildiriblər ki, Tarix İnstitutunda Xalq Cümhuriyyətinin tarixini araşdıran ayrıca şöbə fəaliyyət göstərir. Son illərdə Fransanın arxivlərindən instituta yüzlərlə arxiv sənədi gətirilib.
Qeyd edilib ki, həmin sənədlərdə cümhuriyyətdə siyasi vəziyyət, Azərbaycan nümayəndə heyətinin Paris sülh konfransında fəaliyyəti, Fransanın Qafqazla bağlı siyasəti, cümhuriyyətin süqutundan sonra Fransada Azərbaycan mühacirlərinin fəaliyyəti və s. məsələlər əks olunub.