Hazırda Birləşmiş Krallığın Oksford Universitetinin Onkologiya şöbəsində çalışan Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunun (MBBİ) kiçik elmi işçisi Gülnar Abdullayeva dünya üzrə universitetləri, əczaçılıq şirkətlərini və elmi-tədqiqat institutlarını yüksək keyfiyyətli biokimyəvi maddələr, anticisimlər və reagentlərlə təmin edən nüfuzlu “HelloBio” şirkətinə müsahibə verib.
Qeyd edək ki, 2018-ci ildə MBBİ-də Molekulyar Biologiya ixtisası üzrə magistratura təhsilini başa vuran Gülnar Abdullayeva İslam İnkişaf Bankının “PhD” təqaüd proqramının qalibi olub. Birləşmiş Krallığın Oxford Universitetində Onkologiya sahəsində tədqiqatlar aparan Gülnar Abdullayeva 2024-cü ildə Gənclər üçün Prezident Mükafatına layiq görülüb. Dissertasiya işini uğurla müdafiə etdikdən sonra G.Adullayeva onkologiya sahəsində tədqiqatlarını davam etdirir.
“Azərbaycan müəllimi” həmin müsahibənin Azərbaycan dilinə tərcümə edilmiş versiyasını təqdim edir.
- Salam, Gülnar, Oksford Universitetindəki hazırkı vəzifəniz haqqında bir az məlumat verə bilərsinizmi?
- Bu yaxınlarda Oksford Universitetinin “MRC Weatherall” Molekulyar Tibb İnstitutunda Onkologiya üzrə “Dphil” (PhD) dərəcəsini tamamladım. Hazırda Professor Ser Valter Bodmerin rəhbərliyi altında Xərçəng və İmmunogenetika laboratoriyasında işləyirəm. Onkologiya Departamentində akademik ziyarətçi kimi iştirak edirəm və tezliklə Oksford Universitetinin Pediatriya Departamentində doktorluqdan sonrakı tədqiqatlarıma başlayacağam.
- “Dphil” (PhD) tədqiqatınızın əsas məzmunu nədən ibarətdir?
- Mənim “Dphil” layihəm kolorektal xərçəngdə qoblet hüceyrələrinin diferensiasiyasının araşdırılmasına yönəlib. Layihəmin əsas məqsədləri hüceyrələrin diferensiasiyasını başlada biləcək yeni amilləri aşkar etmək və kolorektal xərçəngdə hansı ilkin qüsurların – mutasiyalar və ya metilasiyanın hüceyrə diferensiasiyasına təsir etdiyini müəyyən etmək idi. Qeyd edim ki, hüceyrə diferensiasiyasının bu təkmilləşdirilmiş versiyada başa düşülməsi həm selikli, həm də selikli olmayan karsinomanın müalicəsi üçün potensial irəliləyişlər təklif edir.
- Gənc yaşlarınızda elmlə məşğul olmaq istəmisiniz və belədirsə, niyə?
- Gənc yaşlarımdan elmə olan maraq məni ətrafdakı dünya ilə tanış olmağa vadar etdi. Bəzilərinin həddən artıq düşünmək kimi ifadə edə biləcəyi bu maraq, təbii ki, məni valehedici elm dünyasına daha da cəlb etdi. Daha dərinə daldıqca elm mənim üçün sadəcə bir mövzu deyildi; bu bir şövq idi, bütöv bir dünya idi. Bu, mənim üçün dərin məntiq və nizam yaradırdı. Beləcə, inkişaf edən dünyaya töhfə vermək perspektivi məni valeh etdi və bu cazibə əsl marağa çevrildi. Nəticədə, məni elm sahəsində karyera qurmağa vadar etdi.
- Elmi-tədqiqatınızı və təhsilinizi davam etdirmək üçün Azərbaycandan Böyük Britaniyaya köçmüsünüz. Yeni bir ölkədə işə başlayarkən hansı çətinliklərlə üzləşdiniz?
- Azərbaycanı tərk edib Böyük Britaniyaya köçmək mənim həyatımda atdığım ən böyük addımlardan biri idi. Elmi araşdırmalarım əsas diqqət mərkəzində olsa da, Böyük Britaniyada işləməyə uyğunlaşmağın öz çətinlikləri var idi. Birincisi, Azərbaycandan Britaniyaya yeni köçdüyüm üçün buradakı mədəniyyətlə tanış deyildim. İkincisi, qaçılmaz dil maneəsi var idi. İngilis dilini yaxşı bildiyim halda, müəyyən söz birləşmələrini və danışıq dilini başa düşmək mənə çətin gəlirdi. Ailəmdən ilk dəfə uzaqlaşdığım üçün tezliklə ev həsrəti çəkməyə başladım. Buna baxmayaraq, Oksforddakı insanların mehriban təbiəti sayəsində vaxt keçdikcə uyğunlaşmağı bacardım, həmçinin yeni dostlar qazandım və rahatlıqla digərləri ilə ünsiyyət qurmağa başladım.
- Siz bu yaxınlarda elm sahəsində əldə etdiyiniz nailiyyətlərə görə Azərbaycan Prezidenti tərəfindən Gənclər üçün Prezident Mükafatı aldınız. Mükafat haqqında bir az məlumat verə bilərsinizmi?
- Gənclər üçün Prezident mükafatı elm, təhsil, mədəniyyət, gənclər siyasəti, gənclərlə iş, ictimai və sosial yönümlü fəaliyyət, o cümlədən innovasiyalar və sahibkarlıq kimi sahələrdə müstəsna xidmətləri olan şəxslərə verilir. Bu mötəbər mükafatı aldığım üçün qürur duyuram.
- Bu cür nüfuz əldə etmə sizin üçün nə deməkdir?
- Gənclər üçün Prezident Mükafatını qazanmaq mənim üçün böyük məna kəsb edir. Bu mükafata seçilməyim üçün nə qədər şərəfli və minnətdar olduğumu sözlər adekvat şəkildə ifadə edə bilməz. Mən həmişə bu mükafatdan ilhamlanmışam və ona nail olmaq əsas məqsədlərimdən biri olub. Bu mükafat valideynlərimi, müəllimlərimi və ölkəmi qürurlandırdığımı daim mənə xatırladır və zəhmətimin əsl təsdiqidir. Bu, məni mükəmməlliyə can atmağa və elm dünyasında müsbət təsir göstərməyə davam etməyə həvəsləndirir.
Göstərdiyi diqqətə, qayğıya, dəstəyə və etimada görə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri cənab İlham Əliyevə dərin minnətdarlığımı bildirirəm. İslam İnkişaf Bankına, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasına, Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutuna, Elm və Təhsil Nazirliyinə, Sent Kross Kollecinə və Oksford Universitetinin Onkologiya kafedrasına göstərdikləri böyük dəstəyə görə çox minnətdaram. Elmi rəhbərlərim professor Ser Valter Bodmer və akademik, professor İradə Hüseynovaya fədakarlıqlarına, təcrübələrinə və əvəzolunmaz rəhbərliyinə görə təşəkkürümü bildirmək istəyirəm. Ailəmə, eləcə də nailiyyətlərimə böyük təsir göstərən bütün müəllimlərimə və mentorlarıma dərin təşəkkürümü bildirirəm.
- Sizcə, bu gün elmi fəaliyyətini davam etdirən tələbələrin qarşısında duran ən böyük problemlər hansılardır?
- Bu gün onların qarşısında duran mühüm problemlərdən biri elmi-tədqiqat və təhsil sahəsində texnologiyanın sürətli təkamülüdür. Ən son yeniliklərdən xəbərdar olmaq çox çətin ola bilər, bu da tələbələrdən bilik və bacarıqlarını mütəmadi olaraq yeniləməyi tələb edir. Bundan əlavə, tədqiqatları dərc etmək və maliyyə vəsaiti əldə etmək tələbi elmi araşdırma üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən maraq və yaradıcılığa potensial olaraq kölgə sala biləcək rəqabət mühiti yaradır. Peşəkar öhdəliklər və şəxsi həyat arasında tarazlığın qorunması akademik mükəmməlliyə və rifaha nail olmaq üçün olduqca vacibdir.
- Elmdə ən böyük rol modeliniz kim olub və niyə?
- Bütün nailiyyətlərimə görə ailəmə, müəllimlərimə və mentorlarıma borcluyam və onlara həmişə minnətdaram. Onlar həyatımda olduğu üçün özümü inanılmaz dərəcədə şanslı hiss edirəm, məni daim təkmilləşdirməyə və hər gün özümü daha yaxşı bir tədqiqatçıya çevrilməyə ruhlandırır.
Mariya Küri elmdə mənim ən böyük rol modelim olub. Onun radioaktivlik sahəsindəki işi təkcə bizim atom haqqında anlayışımızı inkişaf etdirmədi, həm də tibb və fizika kimi sahələrdə əhəmiyyətli inkişaflara yol açdı. Onun sarsılmaz qətiyyəti, yenilikçi yanaşması və öhdəliyi nəsillər boyu elm adamları üçün ilham mənbəyidir.
- İndiyə qədər karyeranızda sizə verilən ən dəyərli məsləhət hansı olub?
- Mənə verilən ən dəyərli məsləhət o idi ki, vəziyyətdən asılı olmayaraq, həmişə bu üç sözü xatırlayım və əməl edim: “humanizm, səbir və dözüm”. Elm karyeram boyu mən ömürboyu öyrənməyi qəbul etməyi və maraqlanmağı öyrənmişəm. Davamlı olaraq yeni biliklər axtarmaq və yeni ideyalara açıq olmaq təkcə bacarıqlarınızı artırmır, həm də sizi daim dəyişən dünyada yeniliklərə uyğunlaşdıra bilir.
- Gələcəkdə karyeranızı necə inkişaf etdirirsiniz və 10 ildən sonra özünüzü harada görürsünüz?
- Mən iddialı məqsədlər qoymağa inanıram və uzunmüddətli arzularımdan biri elmi töhfələrimə görə tanınmaq – nə vaxtsa, Nobel mükafatını qazanmaqdır. Bir az çox böyük arzu kimi görünə bilər, amma bu, səbirsizliklə gözlədiyim bir nailiyyətdir. Əsas arzum elmə töhfə vermək və dünya və ölkəmiz üçün dəyərli təkmilləşdirmələr etməkdir. Ona görə də gələcəkdə özümü elm dünyasına töhfə verən uğurlu alim kimi görürəm.
- Karyeranızdan kənarda ən çox nədən zövq alırsınız?
- Səyahət etməyi necə çox sevdiyimi sizə deyə bilmərəm. Bundan əlavə, üzgüçülük və qaçışdan çox zövq alıram.
- Sizcə, bütün zamanların ən böyük elmi kəşfi nədir?
- Yalnız birini seçmək çətindir, amma deyərdim ki, DNT, CRISPR-Cas9 gen redaktə texnologiyası, penisilin və peyvəndlərin kəşfi ən böyük ixtiralar arasındadır. Onların ixtirası tibbdə inqilab edərək saysız-hesabsız insanların həyatını xilas etdi, irsiyyətin sirlərini açdı və genetika, tibb və biotexnologiyada çoxsaylı irəliləyişlərə yol açdı.
- Və nəhayət... ən çox sevdiyiniz elmi sitat hansıdır?
- "Ən vacib məsələ heç vaxt sual verməkdən və sorğulamaqdan əl çəkməməkdir" - Albert Eynşteyn
Vaqif FƏTULLAYEV