Bütün xəbərlər
24 yanvar, 15:50

Qızmar istilik, təsəvvürəgəlməz təzyiq və bəzi sürpriz brilyantlar: bunların hamısı Yer kürəsinin dərinliklərində mövcuddur.

Yer kürəsinin daxili qatlarını: daxili nüvəni, xarici nüvəni, mantiyanı və qabığını alimlər dərindən öyrəniblər. Bununla belə, planetimizin daxili strukturları ilə bağlı hələ də həll olunmamış çoxsaylı sirlər mövcuddur.

Yer kürəsi mərkəzindən səthinə qədər dörd əsas təbəqədən ibarətdir: daxili nüvə, xarici nüvə, mantiya və qabıq. Daxili nüvədən başlayaraq ən yuxarı təbəqəyə qədər hər bir qat unikal xüsusiyyətlərə malikdir. Bu qatları insanlar şəxsən araşdıra bilməsələr də, alimlər zəlzələ dalğalarının müxtəlif sıxlığa malik qatlarla keçidini araşdıraraq Yerin daxili strukturu haqqında çox şey öyrəniblər.

Daxili nüvə
Daxili nüvə bərk metallardan ibarətdir və radiusu təxminən 1220 kilometrdir (Ayın radiusunun dörddə üçü qədər). Yer səthindən təxminən 5180-6400 kilometr dərinlikdə yerləşir. Burada temperatur təxminən 5400 dərəcəyə çatır və təzyiq Yerin səthindəki təzyiqdən milyonlarla dəfə yüksəkdir. Əsasən dəmir və nikel elementlərindən ibarət olan bu qatın bəzi tədqiqatlara görə, başqa bir daha kiçik nüvəsi də ola bilər.

Xarici nüvə
Xarici nüvə də dəmir və nikeldən ibarətdir, lakin bu qat maye haldadır. Bu təbəqə Yer səthindən 2880-5180 kilometr dərinlikdə yerləşir. Burada radioaktiv elementlərin parçalanması nəticəsində istilik yaranır və maye böyük cərəyanlar əmələ gətirir. Bu cərəyanlar isə Yerin maqnit sahəsini yaradır.

Mantiya
Təxminən 3000 kilometr qalınlığında olan mantiya Yerin ən qalın qatıdır və səthdən cəmi 30 kilometr dərinlikdən başlayır. Əsasən dəmir, maqnezium və silisiumdan ibarət olan bu qat yarıbərk halda (karamel konsistensiyasında) olur. Mantiya həmçinin litosfer və astenosfer adlı iki alt təbəqəyə bölünür. Astenosferdə qaya qismi əriyərək yer qabığının üzərində hərəkət etməsinə şərait yaradır. 

Diamantlar isə mantiyanın dərinliklərində yaranır. Əksər brilyantlar 200 kilometr dərinlikdə formalaşır, lakin "superdərin" brilyantlar 700 kilometrə qədər dərinlikdə əmələ gəlir.

Yer qabığı 
Yer qabığı, sərt bişmiş yumurtanın qabığı kimi nazik, sərt və kövrəkdir. Əsasən silisium, oksigen və alüminium elementlərindən ibarət olan qabıq okeanlarda cəmi 5 kilometr, qitələrin altında isə 30–70 kilometr qalınlığında ola bilər.  

Bu nazik qabıq və mantiyanın yuxarı hissəsi birlikdə litosfer adlanır. Litosfer böyük lövhələrə bölünür, bu lövhələr ildə 3–5 sm hərəkət edir və onların qarşılıqlı təsiri nəticəsində zəlzələ və vulkan püskürmələri baş verir.

Yer kürəsinin daxili strukturları haqqında biliklərimiz artdıqca planetimizin fəaliyyətinin dərin sirlərini də anlamaq mümkün olacaq.

Mənbə: snexplores.org

Şərhlər

Xəbər lenti

17 fevral, 15:35

Məktəb qərarlarının mərkəzində: Pedaqoji Şura iclasları necə keçir?

17 fevral, 15:24

AzMİU ilə Qazi Universiteti birgə elmi-tədqiqatlar aparacaq

17 fevral, 15:17

AzTU ilə Özbəkistan universiteti birgə proqramlar hazırlayacaq

17 fevral, 14:43

BMU-da hakaton keçirilib

17 fevral, 14:29

Vətəndaş müraciətlərinin statistikası açıqlanıb

17 fevral, 14:18

“Bayrağımızı qaldırdıqca qürur hissi keçirirəm” - Məktəbli idmançının uğuru

17 fevral, 12:56

Məktəblilərimiz IX “Info1Cup” proqramlaşdırma müsabiqəsində uğur qazanıblar

17 fevral, 12:48

Naxçıvan məktəblisi 10 gündə 3 qızıl medal qazandı

17 fevral, 12:47

Müəllim şagirdə qarşı uyğunsuz davranışına görə işdən çıxarılıb 

17 fevral, 12:42

İncəsənət Gimnaziyasının bərpası işləri hansı mərhələdədir? - AÇIQLAMA 

17 fevral, 12:26

Qazaxda sinif otağının tavanı çöküb, xəsarət alan olmayıb

17 fevral, 12:05

ADPU-da magistrantların VIII Respublika elmi konfransına tezislərin qəbuluna başlanılır

17 fevral, 11:52

Alim və tədqiqatçılar üçün müsabiqə elan olunur

17 fevral, 11:26

Qarabağ Universiteti vakansiya elan edir

17 fevral, 11:12

Təhsil krediti ilə oxuyan tələbə: Təhsillə içində olduğum dünyadan çıxmaq istəyirdim

17 fevral, 11:03

Naxçıvan STEAM Mərkəzində şagirdlər üçün onlayn dərs keçirilib

17 fevral, 11:02

Magistratura imtahanının test tapşırıqlarının düzgün cavabları açıqlanıb

17 fevral, 10:41

“Müasir metodist” müsabiqəsində hansı müəllimlər iştirak edə bilər? 

17 fevral, 10:38

Universitetlərarası Azərbaycan Çempionatında 250-dən artıq komanda iştirak edəcək 

17 fevral, 10:10

Gənclərimiz savadlı olmalıdırlar ki, ölkənin inkişafına kömək etsinlər - Zahid Xəlil

Digər xəbərlər

Digər xəbərlər tapılmadı

Search not found

Qəzetimizə abunəlik

"Azərbaycan müəllimi" qəzetindən ən son xəbərləri və xüsusi təklifləri əldə etmək üçün abunə olun

2025 © "Azərbaycan müəllimi" qəzeti. Bütün müəllif hüquqları qorunur. Məlumatdan istifadə zamanı istinad mütləqdir. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə hiperlink qoyulmalıdır.