Bütün xəbərlər
24 yanvar, 15:50

Qızmar istilik, təsəvvürəgəlməz təzyiq və bəzi sürpriz brilyantlar: bunların hamısı Yer kürəsinin dərinliklərində mövcuddur.

Yer kürəsinin daxili qatlarını: daxili nüvəni, xarici nüvəni, mantiyanı və qabığını alimlər dərindən öyrəniblər. Bununla belə, planetimizin daxili strukturları ilə bağlı hələ də həll olunmamış çoxsaylı sirlər mövcuddur.

Yer kürəsi mərkəzindən səthinə qədər dörd əsas təbəqədən ibarətdir: daxili nüvə, xarici nüvə, mantiya və qabıq. Daxili nüvədən başlayaraq ən yuxarı təbəqəyə qədər hər bir qat unikal xüsusiyyətlərə malikdir. Bu qatları insanlar şəxsən araşdıra bilməsələr də, alimlər zəlzələ dalğalarının müxtəlif sıxlığa malik qatlarla keçidini araşdıraraq Yerin daxili strukturu haqqında çox şey öyrəniblər.

Daxili nüvə
Daxili nüvə bərk metallardan ibarətdir və radiusu təxminən 1220 kilometrdir (Ayın radiusunun dörddə üçü qədər). Yer səthindən təxminən 5180-6400 kilometr dərinlikdə yerləşir. Burada temperatur təxminən 5400 dərəcəyə çatır və təzyiq Yerin səthindəki təzyiqdən milyonlarla dəfə yüksəkdir. Əsasən dəmir və nikel elementlərindən ibarət olan bu qatın bəzi tədqiqatlara görə, başqa bir daha kiçik nüvəsi də ola bilər.

Xarici nüvə
Xarici nüvə də dəmir və nikeldən ibarətdir, lakin bu qat maye haldadır. Bu təbəqə Yer səthindən 2880-5180 kilometr dərinlikdə yerləşir. Burada radioaktiv elementlərin parçalanması nəticəsində istilik yaranır və maye böyük cərəyanlar əmələ gətirir. Bu cərəyanlar isə Yerin maqnit sahəsini yaradır.

Mantiya
Təxminən 3000 kilometr qalınlığında olan mantiya Yerin ən qalın qatıdır və səthdən cəmi 30 kilometr dərinlikdən başlayır. Əsasən dəmir, maqnezium və silisiumdan ibarət olan bu qat yarıbərk halda (karamel konsistensiyasında) olur. Mantiya həmçinin litosfer və astenosfer adlı iki alt təbəqəyə bölünür. Astenosferdə qaya qismi əriyərək yer qabığının üzərində hərəkət etməsinə şərait yaradır. 

Diamantlar isə mantiyanın dərinliklərində yaranır. Əksər brilyantlar 200 kilometr dərinlikdə formalaşır, lakin "superdərin" brilyantlar 700 kilometrə qədər dərinlikdə əmələ gəlir.

Yer qabığı 
Yer qabığı, sərt bişmiş yumurtanın qabığı kimi nazik, sərt və kövrəkdir. Əsasən silisium, oksigen və alüminium elementlərindən ibarət olan qabıq okeanlarda cəmi 5 kilometr, qitələrin altında isə 30–70 kilometr qalınlığında ola bilər.  

Bu nazik qabıq və mantiyanın yuxarı hissəsi birlikdə litosfer adlanır. Litosfer böyük lövhələrə bölünür, bu lövhələr ildə 3–5 sm hərəkət edir və onların qarşılıqlı təsiri nəticəsində zəlzələ və vulkan püskürmələri baş verir.

Yer kürəsinin daxili strukturları haqqında biliklərimiz artdıqca planetimizin fəaliyyətinin dərin sirlərini də anlamaq mümkün olacaq.

Mənbə: snexplores.org

Şərhlər

Xəbər lenti

8 iyul, 10:05

Magistraturaya qəbul imtahanında 32 nəfər 90 baldan yuxarı toplayıb

8 iyul, 10:04

Magistraturaya qəbul imtahanlarının nəticələri ilə bağlı bəzi statistik göstəricilər açıqlanıb

8 iyul, 09:53

Elm və təhsil naziri yeni “Maarifçi”lərlə görüşüb

8 iyul, 09:26

“Parla”nın iştirakçıları “Müsahibə bacarıqları” təlimində iştirak ediblər

7 iyul, 17:49

BMU Çin universitetləri ilə əməkdaşlıq dairəsini genişləndirir

7 iyul, 17:31

İdmançılarımız İtaliyada böyük uğur qazandılar

7 iyul, 16:40

“Müəllimlərimin mənə verdiyi motivasiyanı indi öz şagirdlərimə ötürürəm” – Uğur yolu

7 iyul, 15:27

II və III qruplar üzrə qəbul imtahanının suallarının düzgün cavabları açıqlanıb

7 iyul, 14:58

9-cu sinif şagirdlərinin NƏZƏRİNƏ!

7 iyul, 14:35

Veb-texnologiyaları üzrə “WorldSkills Azərbaycan 2025” yarışı yekunlaşıb

7 iyul, 14:35

İmişlidə ilk dəfə orta məktəbin fəaliyyəti tam orta təhsil səviyyəsi üzrə təşkil edilir

7 iyul, 14:30

“Olimpiadalar real bacarıqlara fokuslanmaq imkanı verir” – Beynəlxalq olimpiadadan medalla qayıdanlar

7 iyul, 13:31

DİN süni intellekt və IT sahələri üzrə təqaüd proqramına start verib

7 iyul, 12:56

Sabahın hava proqnozu açıqlanıb

7 iyul, 12:40

Gömrük Akademiyasında “Məzun günü” keçirilib

7 iyul, 11:42

Məktəbəqədər təhsilin təşkili strategiyalarına dair təqdimat keçirilib

7 iyul, 11:25

Peşə təhsilini bitirmədən iş təklifi aldı – Uğur hekayəsi

7 iyul, 11:15

Geomaqnit qasırğası gözlənilir

7 iyul, 11:04

Universitetlər üçün tələbələrin köçürülməsi ilə bağlı təlimlər keçirilib

7 iyul, 11:00

Quba-Xaçmaz regionunun müəllimlərinin kurikulumla bağlı bilikləri artırılır

Digər xəbərlər

Digər xəbərlər tapılmadı

Search not found

Qəzetimizə abunəlik

"Azərbaycan müəllimi" qəzetindən ən son xəbərləri və xüsusi təklifləri əldə etmək üçün abunə olun

2025 © "Azərbaycan müəllimi" qəzeti. Bütün müəllif hüquqları qorunur. Məlumatdan istifadə zamanı istinad mütləqdir. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə hiperlink qoyulmalıdır.