“Müəllimlərin öz şagirdlərinə repetitorluq etməsi məsələsi ilə bağlı rəsmi qaydada aydın, ciddi ölçü götürən mexanizmlər olmalıdır. Bu, “müəllim sinifdə dərsi keçmir, şagirdləri məcbur edir ki, onun yanına əlavə hazırlığa gəlsinlər” kimi neqativ fikirlərin aradan qalxmasına kömək edər. Məsələn, bəzi ölkələrdə müəllimin öz şagirdinə repetitorluq etməsi qadağandır. Bəzilərində isə bu, xüsusi razılıqla, məktəb rəhbərliyinin nəzarəti altında mümkündür. Əsas məqsəd odur ki, sinifdəki dərsin keyfiyyəti azalmasın və repetitor yanına getmək məcburiyyətə çevrilməsin”.

Bunu “Azərbaycan müəllimi”nə təhsil eksperti Rəsul Ağayev deyib.

O bildirib ki, son illərdə, xüsusilə pandemiyadan sonrakı dövrdə ölkəmizdə repetitorluq genişlənib və bu mövzu ictimaiyyət arasında tez-tez müzakirə edilir: “Müəllimlərin öz şagirdlərinə əlavə pullu hazırlıq keçməsi, yəni repetitorluq etməsi etik, peşə və keyfiyyət baxımından mübahisəli məsələdir. Bir sıra hallarda bu, maraqların toqquşması kimi də dəyərləndirilir. Çünki müəllim sinifdə keçdiyi dərsi kifayət qədər aydın izah etməli, bütün uşaqlara eyni səviyyədə diqqət göstərməli, işinə məsuliyyətlə yanaşıb tədris prosesinin keyfiyyətli təşkilinə nail olmalıdır. Əgər həmin müəllim dərsdən sonra  şagirdlərinə ödənişli xidmət təklif edirsə, bu vəziyyət bəzi suallar doğurur. Müəllim sinifdə dərsi yetərincə izah etmədiyi üçün uşaqlar əlavə hazırlığa ehtiyac duyurlar, yoxsa şagird repetitorluğu seçməsə, məktəbdə müəllimin ona münasibətinin dəyişməyindən ehtiyatlanırlar? Eyni zamanda, repetitor yanına getməyən uşaqlarda dərslərdə özlərini diskomfort hiss edəcəyi, müəllimin onlara daha az diqqət ayıracağı qorxusu yarana bilir. Bu, peşə etikasına zidd bir durum kimi qiymətləndirilməlidir. Ölkəmizdə uzaq kənd yerlərindən tutmuş böyük şəhərlərə qədər, I sinifdən XI sinfə qədər hər sinfin bir neçə şagirdi ən azı bir fənn üzrə repetitor yanına gedir. Amma müəllimin repetitorluq fəaliyyəti sinifdə verilən təhsilin keyfiyyətini süni şəkildə aşağı salmamalı, şagirdləri məcburi surətdə pullu hazırlığa sövq etməməli, məktəbdə hər kəs üçün bərabər səviyyəli tədris həyata keçirilməlidir”.

Rəsul Ağayevin fikrincə, təhsilə qoyulan investisiyanın məbləği yüksəldikcə məktəblərin sayı və şagirdlərin təhsilə əlçatanlığı da artır. Lakin müəllimlərin hazırlıq səviyyəsi, məktəblərin maddi-texniki bazası, siniflərdəki şagird sayı, proqramların ağırlığı kimi problemlər yenə də qalmaqdadır: “Bundan əlavə, şagirdlərin fənnə marağı, özünəinam səviyyəsi və öyrənmə bacarığı zəif olan məktəbdəki ümumi proqram onların bu boşluqlarını tamamlamaq üçün yetərli olmur. Bu zaman yenə də əlavə hazırlığa ehtiyac yaranır və repetitorluq süni şəkildə boşluqları dolduran bir mexanizm kimi formalaşır. Cəmiyyətimizdə imtahanda yüksək bal toplamaq uğur göstəricisi kimi qəbul olunur. Ona görə də ali məktəbə qəbul olunmaqla bağlı valideynlərin övladlarından sosial və psixoloji olaraq yüksək gözləntiləri var, başqa sözlə, “övladımız yüksək balla nüfuzlu universitetə daxil olsun”, “hamı gedir, biz də gedək, yoxsa balam universitetə girməz” düşüncələri geniş yayılıb. Bu da repetitorluğu daim hərəkətdə saxlayır. Repetitor yanına getmək bəzən prestij, “zəif görünməmək” və ya “imkan daxilində övladına maksimum yatırım etmək” yanaşmasının nəticəsi olaraq ortaya çıxır. Eləcə də məktəblərdə dərsin keyfiyyəti barədə valideynlərdəki şübhə və inamsızlıq repetitorluğun daha da geniş vüsət almasına gətirib çıxarır”.

Müsahibimiz vurğulayıb ki, öyrənmə prosesini şagirdlər üçün maraqlı etmək, onların aktiv iştirakını təmin etmək çox vacibdir. Buna görə də müəllim əvvəlcə öz fənnini mükəmməl bilməli, yeni metodika və tədqiqatlarla tanış olub daim öyrənməlidir: “Müəllim sinifdə fərqli öyrənmə üslublarını nəzərə almalı, zəif və güclü şagirdlər üçün tapşırıqları diferensiallaşdırmalı, interaktiv metodlardan, layihə əsaslı dərslərdən, qrup işlərindən və müasir texnologiyalardan istifadə etməlidir. Belə olduqda şagirdin əlavə repetitorluğa ehtiyacı xeyli azalacaq. Müəllim mümkün dərəcədə hər bir şagirdin zəif və güclü tərəflərini müəyyənləşdirməli, fərdi məsləhətlər, əlavə tapşırıqlar verməlidir. Böyük siniflərdə bu, çətin olur, ancaq metodik cəhətdən düzgün planlaşdırma və məktəbdaxili resursların optimallaşdırılması bu problemi qismən həll edə bilər. Müəllim davamlı olaraq şagirdlərin bilik səviyyəsini yoxlamalıdır, çünki şagirdlər nədə səhv etdiklərini aydın biləndə boşluqlarını tez aradan qaldırmaq imkanı qazanırlar. Etibarlı, şəffaf və şagirdi ruhlandıran qiymətləndirmə sistemləri motivasiyanı saxlayır, repetitorluq ehtiyacını azaldır. Müəllim şagirdin inkişafı barədə valideynlə açıq dialoqda olmalı, imtahan prosesindən başqa, ümumi bilik və bacarıqların formalaşdırılması önəmini vurğulamalıdır. Bəzən valideynin gözləntiləri reallıqdan uzaq olur və o, uşağına mütləq repetitor tutmağı düşünür. Müəllim bu halda valideynə uşağın real ehtiyaclarını izah etməlidir”.

Rəsul Ağayev qeyd edib ki, valideynlər arasında və cəmiyyətdə maarifləndirmə işi aparılmalı, uşaq hər fənnə görə məcburi şəkildə repetitor yanına göndərilməməlidir: “Əvvəlcə onun real ehtiyacı, motivasiyası və bacarığı qiymətləndirilməlidir. İmtahan sistemi məktəbdə keçirilən proqramla sıx əlaqəli olmalı, yəni “məktəb dərsləri ayrı, imtahan tələbləri ayrı”, “məktəbdə standart dərsi öyrənirəm, test metodikasını repetitorla öyrənirəm” kimi düşüncələr qalmamalıdır. Kurikulum və imtahan formatı daim əlaqəli olmalıdır. Məktəbdə tədrisin keyfiyyəti yüksəldilməli, müəllim hazırlığı təkmilləşdirilməli, müəllimlərin ali məktəbdə aldığı təhsil, peşə bacarıqları və müasir pedaqoji metodlarla tanışlığı gücləndirilməlidir. Məktəbdə könüllülük əsasında əlavə konsultasiya saatları təşkil etmək olar. Şagirdlərin öyrənmə vərdişlərinin formalaşması və inkişafı üçün addımlar atılmalıdır. Belə ki,  onlayn platformalar və resurslar vasitəsilə şagirdlər məktəbdə öyrəndikləri bilikləri evdə sərbəst şəkildə möhkəmlədə bilərlər. Müəllimlər şagirdlərinin akademik nəticələrinə, fəaliyyət keyfiyyətinə, innovativ metodlardan istifadə etmələrinə görə stimullaşdırılarsa, onların repetitorluqdan gəlir əldə etməyə hədsiz bağlılığı da azalacaq. Gələcəkdə təhsilin keyfiyyəti yüksəldikcə, müəllimlərin sosial təminatı və peşəkarlığı artdıqca, valideyn-şagird maariflənməsi genişləndikcə repetitorluğa tədricən ehtiyac qalmayacaq”.