Amerika Birləşmiş Ştatlarının “Aeronavtika və Kosmik Tədqiqatlar Milli Agentliyi” (NASA), 2024-cü ilin 10 mayda baş vermiş ekstremal qasırğa səviyyəsində (G5) qiymətləndirilən geomaqnit qasırğasının nəticələrini açıqlayıb. Bu hadisə həm Günəşin 25-ci aktivlik tsiklinin, həm də son 20 ilin ən güclü geomaqnit qasırğası kimi tarixə düşüb.

Bu barədə N.Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasından “Azərbaycan müəllimi”nə məlumat verilib.

Bildirilib ki, geomaqnit sahəsinin təsirindən ABŞ-nin kənd təsərrüfatı bölgəsi olan Midvertdə traktorların GPS naviqasiya sistemləri sıradan çıxıb və fermerlər orta hesabla 17 min dollar maddi zərərə məruz qalıblar. Artan radiasiya və rabitə pozuntuları səbəbilə transatlantik təyyarə reyslərinin marşrutları dəyişdirilib.

Qasırğa Yer kürəsinin yuxarı atmosferində – termosferdə temperaturun yüksəlməsinə və atmosferin genişlənməsinə səbəb olub. Güclü küləklər nəticəsində azot hissəcikləri qeyri-adi yüksəkliyə qalxıb. Enerji infrastrukturuna da təsir edərək bəzi transformatorların qızmasına və yüksək gərginlikli elektrik xətlərinin sıradan çıxmasına səbəb olub. 

Kosmosda isə bir sıra peyklər bu hadisədən ciddi şəkildə zərər görüb. NASA-nın “ICESat-2” də daxil olmaqla bəzi peykləri orbit hündürlüyünü itirib, “CIRBE” peyki isə vaxtından əvvəl orbitdən çıxıb. Avropa Kosmik Agentliyinin “Sentinel” peykləri orbitdə toqquşmalardan yayınmaq üçün əlavə enerji sərf etmək məcburiyyətində qalıblar.

Əlavə olaraq tədqiqatçılar Van Allen qurşaqları arasında əvvəllər məlum olmayan iki yeni radiasiya qurşağı aşkar ediblər. Bu kəşf peyklərin və digər kosmik vasitələrin daha effektiv qorunması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Mars orbitindəki “MAVEN” zondu nadir, parlaq avroralar qeydə alıb, “Curiosity” isə Mars səthində rekord səviyyədə radiasiya ölçüb. Yer kürəsində isə avroralar təxminən 1000 km hündürlüyə qədər uzanaraq Yaponiyada nadir bənövşəyi çalarlarda müşahidə olunub.

Tədqiqatçılar bu güclü qasırğanı tanınmış geofizik alim Cennifer Qannonun şərəfinə “Qannon qasırğası” adlandırıblar.

Bu kimi hadisələr kosmik hava şəraitinin daim izlənməsinin və proqnozlaşdırılmasının nə qədər vacib olduğunu bir daha ortaya qoyur.

Qeyd edək ki, Günəş hazırda 25-ci aktivlik tsiklindədir və 2024-cü ildə maksimum aktivlik səviyyəsinə çatıb. 2031-ci ilədək isə tədricən sakitləşəcəyi və yeni 11 illik passiv dövrə keçəcəyi gözlənilir. Son sutka ərzində isə Günəşin fəallığı artaraq, X və M sinifli alışmalar qeydə alınıb.