Məlum olduğu kimi, bu günlərdə Braziliyanın Fortaleza şəhərində UNESCO-nun Qlobal Təhsil Görüşü keçirilib.  

“Azərbaycan müəllimi” xəbər verir ki, tədbirdə UNESCO-ya üzv ölkələrin təhsil və maliyyə nazirləri, UNESCO, Dünya Bankı, OECD-nin rəsmi nümayəndələri iştirak ediblər. Tədbirdə Azərbaycanı elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev təmsil edib.  

Tədbirə ev sahibliyi edən Braziliyanın təhsil naziri Camilo Santana çıxışında qeyd edib ki, “bərabərlik və təhsildə və təhsil vasitəsilə inklüzivlik Braziliyanın sosial inkişaf baxışının əsasını təşkil edir. Biz təhsildə bərabərsizliklərin aradan qaldırılması üzrə qlobal dialoqa rəhbərlik etməyə çalışdığımız üçün G20 Təhsil Nazirlərinin görüşünün sürətinə əsaslanaraq UNESCO Qlobal Təhsil Görüşünə ev sahibliyi etməkdən qürur duyuruq. Braziliya sosial-iqtisadi bərabərsizlikləri aradan qaldırmağa kömək edə bilən və mədəni müxtəlifliyə müsbət dəyər verən təhsilə daha inklüziv yanaşmanın yolunu müəyyənləşdirmək niyyətindədir. Məqsədimiz bu müzakirələrin dünya miqyasında ölkələrin və qurumların gündəmlərinə daxil edilmiş real fəaliyyətlərlə nəticələnməsini təmin etməkdir”.

UNESCO-nun baş direktoru Odre Azule çıxışında qeyd edib ki, “Təhsil firavan, inklüziv və sülhsevər cəmiyyətlərin əsas hərəkətverici qüvvəsidir. Bununla belə, bütün dünyada hər bir uşağa eyni şəkildə öyrənmək və inkişaf etmək şansını vermək üçün ciddi tədbirlər görməsək, keyfiyyətli təhsil bir neçə nəfərin imtiyazı olmaq riski daşıyır. Bu gün UNESCO-nun Qlobal Təhsil Yığıncağında biz yüksək və aşağı gəlirli ölkələr arasında yenilənmiş həmrəylik mexanizmləri də daxil olmaqla, kursu dəyişməyə və təhsilə investisiyaları gücləndirməyə cəsarətli liderliyə çağırırıq".

Tədbir çərçivəsində UNESCO-nun Qlobal Təhsil Monitorinqi Mərkəzinin "Təhsildə liderlik: öyrənmə üçün liderlik" adlı qlobal hesabatı yayımlayıb. 
Hesabat təhsildə yaxşı liderliyin tələblərini və onların ölkələr arasında və zamanla necə dəyişdiyini, təhsildə liderliyə təkan verən baxışlara və məqsədlərə baxır və liderliyin həyata keçirilməsinin daha yaxşı təhsil nəticələrinə töhfə verdiyi ölçüləri və təcrübələri araşdırır. 

Sənəddə sosial, mədəni, idarəetmə şərtləri də daxil olmaqla xarici amillər, onların effektiv liderliyə necə təsir etməsi, eləcə də müxtəlif kontekstlərdə liderlik bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün istifadə edilə bilən siyasət alətləri nəzərdən keçirilir.

Tərəqqi və problemlər
Hesabata əsasən, BMT-nin Davamlı İnkişaf Məqsədinin 2015-ci ildə qəbulundan ötən müddət ərzində 110 milyon uşaq məktəbə qəbul edilib. Təhsildə performans göstəriciləri yaxşılaşıb. 2015-ci illə müqayisədə orta məktəbi 40 milyon daha çox gənc bitirib. 

Problemlər də var. Hesabat dövründə bu sahədə davam edən qlobal durğunluq nəticəsində dünyada 251 milyon uşaq və yeniyetmə hələ də məktəbə getmir. Zəngin və kasıb ölkələr arasındakı uçurum xüsusilə narahatçılıq doğurmaqdadır.  Regional qeyri-bərabərlik kəskin olaraq qalır: aşağı gəlirli ölkələrdə məktəb yaşlı uşaq və gənclərin 33%-i məktəbə getmir, yüksək gəlirli ölkələrdə isə bu rəqəm cəmi 3%-dir. Sahara Afrika ölkələri ən ciddi problemlərlə üzləşirlər, çünki onlar dünyada məktəbə getməyən bütün uşaq və yeniyetmələrin yarısından çoxuna ev sahibliyi edirlər.

Keyfiyyətli təhsilin mərkəzində liderlik durur
Hesabat BMT-nin IV Dayanıqlı İnkişaf Məqsədinin (SDG 4 - Keyfiyyətli təhsil) nəticələrini izləmək üçün ən son məlumatları təqdim edir və təhsil sektorunda liderlik sübutlarını nəzərdən keçirir. Hesabat məktəb direktorlarının ədalətli işə götürülməsini, gücləndirilməsini və keyfiyyətli təhsili təşviq edə bilməsi üçün onlara etibar edilməsini tələb edir. 

Hesabatda iyerarxik deyil, fədakar məktəb rəhbərlərinin birgə olmasının əhəmiyyəti vurğulanır. Hesabatda qeyd olunur ki, müəllimlər siniflərində rəhbərlik edə bilmə imkanına malik olmalı, daha yaxşı direktorlar tədrisdə lider olmalıdırlar: qlobal miqyasda ölkələrin 57%-i  direktorlardan müəllimlərlə əks-əlaqə yaradacaqlarını gözləyir. Bununla birlikdə, müəllimlərin fəaliyyətinə nəzarət edən orta məktəb direktorlarının nisbəti 2015-ci ildəki 81%-dən 2022-ci ildə 77%-ə düşüb. 

"Direktorlar müəllimləri qərar qəbul etmə prosesinə cəlb etməklə, onları lazımi təlim və resurslarla təmin və əməkdaşlıq atmosferini təşviq etməklə dəstək verə bilərlər". 

Hesabatda qəbul edilir ki, təhsildə köməkçi heyət, məsələn, inklüziv təhsili təşviq etməklə liderlik rolunu oynaya bilər. Hesabat müəllifləri direktorları potensiallarına çatmaq üçün onları qərar qəbul etmə prosesinə cəlb etməyə çağırır.

Hesabatda qeyd olunur ki, keyfiyyətli təhsilin mərkəzində liderlik durur. Təhsildə liderliyin təlim nəticələrini izah edən ikinci ən vacib amil olduğuna dair artan inam var. 

Məktəb rəhbərləri inzibati vəzifələrlə həddən artıq yüklənirlər
Hesabatda qeyd olunur ki, bütün dünyada məktəblərin rəhbərləri şagirdlərə və müəllimlərə dəstək olmaq üçün az vaxt ayırmaqla inzibati vəzifələrlə həddən artıq yüklənirlər. Hesabat göstərir ki, orta gəlir səviyyəsi olan 14 ölkədə məktəb direktorlarının vaxtının 68% -i rutin vəzifələrin yerinə yetirilməsinə sərf olunur.

OECD ölkələrində məktəb direktorlarının demək olar ki, 1/3 hissəsi deyirlər ki, məktəb icmalarını tam dəstəkləmək üçün kifayət qədər vaxt yoxdur.
2015-ci ildən etibarən daha az sayda məktəb direktoru müəllimlərə birbaşa dəstək göstərib, yüksək gəlirli ölkələrdə pedaqoji fəaliyyətə nəzarət isə 2022-ci ilə qədər 81%-dən 77%-ə enib. 

Məktəb rəhbərlərinin təhsili və dəstəyi 
Məktəb rəhbərlərinin təlimə ehtiyacı var, lakin hesabat göstərir ki, yüksək gəlirli ölkələrdə direktorların demək olar ki, yarısı təyinatdan əvvəl heç bir təlim keçmir. Təlim investisiyalarının artırılması direktorlara vacib idarəetmə bacarıqları verə bilər. Daha çox dəstək vermək, direktorlara yalnız gündəlik əməliyyat tapşırıqlarına diqqət yetirməkdənsə, vizyon, motivasiya və dəyişikliyə rəhbərlik etmək üçün daha çox vaxt verə bilər. OECD ölkələrində dövlət məktəb direktorlarının təxminən üçdə biri təhsil fəaliyyətlərinə rəhbərlik etmək üçün vaxt az olduğunu bildirirlər. Son illərdə yeni hesabatlılıq mexanizmləri artan inzibati  yükün azaldılmasına kömək edə bilər.

Gələcəyin maliyyələşdirilməsi 
Qlobal Təhsil Görüşü çərçivəsində ikinci hesabatı "2024-cü il üçün təhsilin maliyyələşdirilməsinə Baxış” hesabatı da təqdim olunub.

UNESCO–Dünya Bankının birgə hesabatı təsdiqləyir ki, dünyada keyfiyyətli təhsilə çıxışın daha da genişləndirilməsi üçün əsas maneələrdən biri maliyyə çatışmazlığıdır: 4 ölkədən 10-i ümumi dövlət xərclərinin 15%-dən azını və ÜDM-in 4%-dən azını təhsilə xərcləyir.

Hesabat ölkələr arasında təhsilə ayrılan investisiya fərqini üzə çıxarıb: aşağı və ortagəlirli ölkələr 2022-ci ildə hər bir şagirdə cəmi 55 dollar xərcləyib, yüksəkgəlirli ölkələr üçün isə bu məbləğ 8543 dollardır. Hesabatda borclara xidmətin çəkisinin artması barədə xəbərdarlıq edilir. Afrikada ölkələr 2022-ci ildə borclara xidmət üçün təhsilə ayırdıqları qədər vəsait xərcləyib. Eyni zamanda, qlobal miqyasda təhsilə yönəldilən rəsmi inkişaf yardımının payı 2019-cu ildəki 9,3 faizdən 2023-ci ildəki 7,6 faizə düşüb. 

UNESCO dövlətləri borcun təhsilin davamlı maliyyələşdirilməsinə çevrilməsinə həsr olunmuş çoxtərəfli platformanı nəzərdən keçirməyə çağırır. Bu platforma vasitəsilə qeyri-davamlı borclarla yüklənmiş ölkələr həmin vəsaitlərin təhsil üçün investisiyalara çevrilməsi üçün danışıqlar apara bilər. Eyni zamanda çoxtərəfli Təhsil üzrə Qlobal Tərəfdaşlıq çoxtərəfli fondlarının yaradılması da təklif olunub. UNESCO təhsil üçün borc mübadiləsi də daxil olmaqla yenilikçi maliyyələşdirmə mexanizmlərinin tətbiqinə çağırır.

Qadınların təhsildə rəhbər rolu müsbət nəticələrə səbəb ola bilər
Hesabatda qeyd olunur ki, "Qadın siyasi liderlər təhsilə kişi həmkarlarından daha çox diqqət yetirirlər. Qadın millət vəkilləri dünyada ibtidai təhsil xərclərini artırmağa kömək etdilər. Bununla birlikdə, qadın nazirlərin nisbəti yalnız 2000-2023-cü illərdə 2010-cu ildəki 13%-dən 2020-ci ildəki 23%-ə (23-dən 30-a) yüksəlib. "Bəzi araşdırmalar göstərir ki, qadınlar məktəb direktoru kimi kişilərdən daha yaxşı təhsil nəticələri əldə edirlər. Fransiz dilli Afrikada qadınların rəhbərlik etdiyi ibtidai məktəb şagirdləri riyaziyyat və oxu üzrə kişilərin rəhbərlik etdiyi məktəb şagirdlərdən ən azı altı ay qabaqdadır. Bir çox qadın dərs versə də, onlardan daha az hissəsi məktəblərə rəhbərlik edir. İbtidai və orta təhsildə qadın direktorların nisbəti orta hesabla qadın müəllimlərin orta payından ən azı 20 faiz aşağıdır. Dünya ölkələrinin yalnız 11%-i məktəblərə işə qəbul zamanı gender müxtəlifliyinin aradan qaldırılması üçün tədbirlər görüb.

Hesabat ölkələrin qadın liderliyini təşviq etmək üçün məqsədyönlü siyasət tətbiq etməsinin vacibliyini vurğulayıb. Bu cür siyasətlərə misal olaraq peşəkar inkişaf imkanları, ədalətli yüksəliş prosedurları, adekvat valideynlik məzuniyyəti, hərtərəfli dəstək və qadın müəllimlərin rifahını təşviq etməkdir. 

Qeyd edək ki, 40-dan çox təhsil naziri tərəfindən təsdiqlənərək qəbul olunan Fortaleza Bəyannaməsi qlobal təhsil görüşünün yekun sənədi olaraq təhsili daha ədalətli və davamlı bir gələcək üçün əsas vasitə kimi prioritetləşdirməyə çağırır. O, həmçinin iqlim təhsilini məktəb proqramlarına daxil etmək, nifrət və ayrı-seçkilik dilinin böyüməsinə qarşı dünya üçün təhsili təşviq etmək və təhsildə və onun vasitəsilə gender bərabərliyini təşviq etməklə dövrümüzün aktual problemlərini həll edən yenilənmiş təhsil yanaşmalarına çağırır.

2024-cü il Qlobal Təhsil Görüşü toplantısı haqqında
"Təhsil 2030" fəaliyyət Çərçivə Proqramı göstərir ki, UNESCO, SDG 4-ün yüksək səviyyəli idarəetmə komitəsi ilə məsləhətləşərək, BMT-nin təhsil sahəsində Davamlı İnkişaf Məqsədinə -inklüziv və ədalətli keyfiyyətli təhsilin təmin edilməsi və hər kəs üçün ömür boyu öyrənmə imkanlarının təşviqinə doğru irəliləyişləri nəzərdən keçirmək üçün vaxtaşırı qlobal təhsil iclaslarını çağırır. 2030 gündəliyinə çatmaq üçün yalnız altı il qaldığından, keyfiyyətli təhsilin hər kəs üçün bir reallığa çevrilməsini təmin etmək üçün təcili olaraq kursu dəyişdirmək lazımdır. Buna görə Qlobal Təhsil Görüşü dünya liderlərini daha ədalətli və davamlı bir gələcək üçün təhsildə irəliləməni daha da təşviq etməyə çağırır.