Amerikalı şagirdlərin Riyaziyyat və Təbiət Elmləri üzrə Beynəlxalq Qiymətləndirmə Proqramında (Trends in International Mathematics and Science Study TIMSS) nailiyyətləri dünyadakı bir çox yaşıdlarından geri qalır.  

“Azərbaycan müəllimi” xəbər verir ki, tədqiqat 2023-cü ildə ABŞ-də riyaziyyat nəticələrinin 2019-cu ilə nisbətən daha aşağı olduğunu üzə çıxarıb.

Qiymətləndirmə dünyanın bir çox ölkələrində dördüncü və səkkizinci sinif şagirdləri arasında keçirilib. Harvard Universiteti Ali Təhsil Məktəbinin pedaqoji təhsil və təcrübə kafedrasının professoru Heather Hill “The Harvard Gazette”yə verdiyi müsahibədə pandemiya səbəbi ilə bilik itkisinin vurduğu ziyan da daxil olmaqla bu məyusedici mənzərəni ətraflı izah edir, məktəblərin və şagirdlərin riyaziyyat fənni sahəsində itkilərinin necə bərpa oluna biləcəyi barədə fikirlərini bölüşür. 

– Bu nəticələri necə şərh edirsiniz?
– Tədqiqat ABŞ-nin beynəlxalq müqayisələr baxımından olmaq istədiyi yerdə olmadığını göstərir. Həmçinin göstərir ki, son 20-30 ildə beynəlxalq səviyyədə vəziyyətimizi yaxşılaşdırmaq üçün gördüyümüz işlər öz bəhrəsini verməyib. Burada təəccüblü bir şey yoxdur, çünki təhsilin tərəqqisinin milli qiymətləndirməsindən gələn eyni siqnalı da görürük. Bu, məyusedici bir mənzərədir. Əgər siz, riyaziyyatı necə düşünəcəyini və ya riyazi  anlayışları yeni problemlərə necə tətbiq edəcəyini bilmədən məktəbi bitirəcək məktəbli uşaqları düşünürsünüzsə, bu, sadəcə insanı ruhdan salır. 

– Pandemiya səbəbindən bilik itkisi ilə azalma nə dərəcədə bağlıdır? 
– İtkilərin çox hissəsi COVID ilə əlaqədardır. Bir çox uşaq, xüsusən də ən imkansız uşaqlarımız, məktəbdə olmadıqları və ya hibrid öyrənmə vəziyyətində olduqları üçün yarım il riyaziyyatı öyrənmə qabiliyyətlərini itirdilər. Bu barədə bir neçə məqamı sadalaya bilərik. Birincisi, bu öyrənmə itkisinin əksəriyyəti pandemiyanın başlanğıcında baş versə də, müəllimlər məktəblərin üz-üzə təhsilə qayıtdıqdan sonra da şagirdlərin necə "öyrənməyi" unutduqlarını, yəni dərslərə necə getməyi, ev tapşırıqlarını vaxtında yerinə yetirməyi unutduqlarını və siniflərdə gözlədiyimiz bəzi müsbət sosial davranışlarla bağlı mövqelərini itirdilər. Düşünürəm ki, əksər müəllimlər indi demək olar ki, COVID-dən əvvəlki vəziyyətə qayıtdıqlarını söyləyərdilər, bəlkə də uşaqları bu qədər yayındıran mobil telefonlar istisna olmaqla bir neçə il çəkdi. İkincisi, riyaziyyat kumulyativdir və altı aylıq riyaziyyatı qaçıran tələbələr üçün yeni material öyrənmək çətin olacaq. Dördüncü sinifdə sadə kəsrləri öyrənməmiş bir şagird beşinci, altıncı və yeddinci siniflərdə daha mürəkkəb kəsrlərlə mübarizə aparacaq və cəbrə çatdıqda rasional ifadələri ehtiva edən tənliklərlə problem yaşayacaqlar. Və bu, müəllimləri yeni material təqdim etmək və ya COVID zamanı tam mənimsəmədikləri təhsili başa çatdırmaq üçün uşaqlara kömək etmək üçün vaxt ayırmaq dilemması ilə mübarizə aparmağa məcbur edir. Riyaziyyat müəllimlərinin şagirdləri ilə vaxtı məhduddur və bir çox müəllim bu dilemmanı kəskin şəkildə hiss edir.

 – ABŞ-də riyaziyyat təhsilinin vəziyyətini necə təsvir edərdiniz? 
 – Çox dəyişkəndir. Dərslərə baxanda bəzi müəllimlərin yıxıldığını görürəm - yəni uşaqların riyaziyyatdan danışdığını, çətin problemləri həll etdiyini və riyaziyyatı yeni vəziyyətlərdə tətbiq etdiyini görürəm. Digər vaxtlarda riyaziyyat çox aydın şəkildə öyrədilmir, çünki dərs bir az konseptual olaraq nizamsız ola bilər və ya riyaziyyatı başa düşmək çətin ola bilər. Bir çox müəllimin qarışıq bir yanaşması var - kifayət qədər tələbə düşüncəsi, eyni zamanda riyaziyyat ətrafında bəzi nizamsızlıq. Pandemiyanın ABŞ-dəki müəllim heyətini dəyişdirməsi başqa bir şeydir. Daha çox yeni işə başlayan müəllimlər meydana çıxdı və buna görə də onların riyaziyyat kurikulumları ilə təcrübələri yoxdur. Ümidverici məqamlardan biri də son səkkiz-doqquz ildə diqqətin yüksəkkeyfiyyətli tədris materiallarına və onların müəllimlərə təqdim edilməsinə ayrılması, həmçinin müəllimlərə onlardan necə istifadə etməyi və uşaqlar üçün ağıllı şəkildə uyğunlaşdırmağı öyrətməkdir. Bu hərəkət sürət qazanmağa davam etdikcə, ümid edirəm ki, siniflərdə riyaziyyatın tədrisi keyfiyyətində irəliləyişlər görəcəyik.

– Niyə riyaziyyat bir çox amerikalı uşaq üçün bu qədər çətindir? 
– Bu, qismən sosial təzyiqlə əlaqədardır. Uşaqlar cəmiyyətdən riyaziyyat haqqında eşitdikləri mesajları qəbul edirlər. Dostlardan tez-tez "Ah, mən riyaziyyatda güclü deyiləm" və ya böyüklərdən "Riyaziyyatda güclü olmamaq bu normal haldır, sən özünə başqa bir fəaliyyət tapacaqsan" kimi mesajlar eşitmək olur. Bir çox başqa ölkələrdə isə riyaziyyat yaxşı bir həyat üçün bir şərt və çətin olsa da, sərmayə qoyacağınızı və uğur qazanacağınızı başa düşmək kimi qəbul edilir. Bundan əlavə, bir çox uşaq üçün riyaziyyat tamamilə yad bir şey kimi görünür. Onlar özləri kimi insanların riyaziyyatla məşğul olduğunu görmürlər və onların riyaziyyat dərsində baş verənlər onların maraqlarına və biliklərinə uyğun gəlmir.

Bu yaxınlarda mənim sahəm üzrə çalışan alimlər kurikulum materiallarını necə dəyişdirmək barədə düşünməyə başladılar. 
Nəhayət, biz şagirdlərə sinifdə öyrəndikləri riyaziyyatı tətbiq etmək imkanı verməkdən uzaqlaşdıq. Bu addım iki mənbədən gəlir: təcrübə üçün tədris materiallarının azlığı və ev tapşırıqlarının qadağan olunması. Ev tapşırığı qadağalarının çoxu, uşaqların ev tapşırığı üçün tərbiyəçilərin dəstəyinə qeyri-bərabər girişi ilə bağlı narahatlıqlara və bəzi məktəblərin çox ev tapşırığı verməsi qorxusuna əsaslanır. Lakin riyaziyyat kimi bir fənn sahəsində uşaqların dərsdə öyrəndiklərini tətbiq etmək imkanının olması vacibdir.

– ABŞ təhsil sistemi şagirdlərə riyaziyyat üzrə nəticələrini yaxşılaşdırmağa necə kömək edə bilər?
– Bu, riyaziyyatla bağlı düşüncə tərzini "əgər riyaziyyatdan pissənsə, qorxulu bir şey yoxdur" dan “əgər əzmlə çalışsan, riyaziyyatı öyrənəcəksən, çünki məntiqlidir və bunda kömək var” kimi dəyişmək kömək edə bilər. Hər kəsin riyaziyyatı öyrənə biləcəyi üsullar var.

Müəllim-şagird münasibətləri üzərində işləmək qəribə olsa da, riyaziyyat öyrənməyə kömək edə bilər. Müəllim-şagird münasibətləri güclü olduqda, bütün sahələrdə uşaqlar üçün ən yaxşı nəticələrə səbəb olur. Riyaziyyatda səbəblərdən biri müəllimlərin uşaqları işə cəlb etməsinin daha asan olması ola bilər. Riyaziyyat müəllimlərinin çatışmazlığı var, bu da təhsilin keyfiyyəti ilə bağlı bəzi problemlərə səbəb olur. Riyaziyyat tədrisi təcrübəsi olmayan müəllimlərimiz var.

Uşaqların riyaziyyatı öyrənmək üçün əsas yolu məktəbdir və riyaziyyatın tədrisini yaxşılaşdırmağın yeganə yolu müəllimlər və şagirdlər arasında baş verənləri daim yaxşılaşdırmaqdır. Bu, tədris materiallarının keyfiyyəti üzərində işlərin davam etdirilməsi və təhsilin yaxşılaşdırılması yollarının hazırlanması deməkdir.

Mənbə: news.harvard.edu