Yaponiyanın müharibədən sonrakı iqtisadi yüksəlişi dünya ictimaiyyətinin diqqətini onun həyata keçirdiyi təhsil metodlarına yönəltdi. Bu gün misirli müəllimlərin Yaponiyanın Fukui prefekturasına gələrək burada öyrəndiklərini vətənlərinə qayıtdıqdan sonra öz məktəblərində tətbiq edə biləcəkləri yenilikçi fikir və metodlardan ibarət bir proqram var.

Misir məktəblərində tokkatsunun tətbiqi

Tokubesu kasudo və ya tokkatsu, kurikulumdan kənara çıxan xüsusi tədbirlərdir və sinif iclaslarının keçirilməsini, sinifdə şagird nəzarətçilərin təyin olunmasını, sinif otağının təmizlənməsini idman günləri və ekskursiyaların təşkilini əhatə edə bilər. Yapon məktəb həyatının bu xüsusiyyəti çox vaxt, öz-özlüyündə tədris proqramı kimi qəbul edilir, çünki ibtidai və orta məktəb kurikulumları təşəbbüskarlıq və əməkdaşlıq ruhunu inkişaf etdirmək üçün nəzərdə tutulub.

Getdikcə daha çox ölkə öz məktəb proqramlarına tokkatsunu daxil edir. Onun xüsusilə ən qızğın davamçılarından biri Misirdir. Bu ölkənin Prezidenti Əbdül Fəttah əs-Sisinin 2016-cı ildə Yaponiyaya səfəri çərçivəsində Misir dövləti Yaponiya-Misir Təhsil Tərəfdaşlığına (EJEP) daxil olub. 

Misirin dövlət ibtidai məktəblərinin siniflərində çox vaxt orta hesabla 55 şagird təhsil alır. Tədris adətən mühazirə əsasında aparılır və şagirdlərin özlərini ifadə etmək imkanları az olurdu. 2010-cu illərdə ölkədə sosial iğtişaşlar və işsizlik artmağa başladı ki, bu da problemləri həlletmə bacarıqlarına malik insan resurslarının inkişafına yönəlmiş təhsilə təcili ehtiyac yaratdı. 2014-cü ildə hakimiyyətə gələn prezident əs-Sisi ölkənin təhsil sistemini əsaslı şəkildə yenidən qurmaq qərarına gəldi və Yaponiyanın zəhmətkeş və qanunlara tabe olan vətəndaşları sayəsində müharibədən sonrakı uğurunun açarı olduğuna inandığı yapon təhsilini nümunə götürdü.

2018-ci ilin sentyabr ayından etibarən Misirin 18 000-dən çox dövlət məktəbində bir sıra tokkatsu funksiyaları tətbiq edilib: sinif yığıncaqları, günün sinif rəhbəri və yaxşı şəxsi vərdişlərin aşılanmasına dair təlimat. Eyni zamanda, yeni dövlət Misir-Yapon məktəbləri (EJS) açıldı. Şagirdlərin stullarda oturduğu və uzun partaları paylaşdığı ənənəvi sinif otaqları sayı 36-dan çox olmayan şagird üçün nəzərdə tutulmuş fərdi parta və stullarla təmin edildi. Bu yeni təhsil tərzi ictimaiyyətin böyük marağına səbəb oldu, bu siniflərdə təhsil almağı arzulayanların sayı mövcud məktəb yerlərinin sayını xeyli üstələdi. Proqramın birinci ilində 35 belə ibtidai məktəb açıldı, bu gün onların sayı 51-ə çatıb.

Misir müəllimləri üçün qısamüddətli təlim proqramı

EJEP proqramı çərçivəsində müəllimlərə dəstək məqsədilə Fukui Universitetinin Birgə Yüksək Aspirantura Məktəbi Yaponiya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyi ilə əməkdaşlıq edərək misirli müəllimləri yapon təhsili ilə tanış etmək üçün təlimlər keçirir. Fukui şagirdlər üçün ən yüksək akademik və fiziki göstəricilərə malik prefekturalardan biridir, Yaponiyadan və digər ölkələrdən müəllimlərə sinif ziyarətləri və təlimlər təklif edir.

2019-cu ildən bəri Misirdən olan 40 müəllimdən ibarət qruplar Fukui Universitetində dörd həftəlik təlim kursunu bitiriblər; Proqram iştirakçılarının ümumi sayının 2026-cı ilə qədər 820 nəfərə çatacağı gözlənilir.

2024-cü ilin fevral ayında EJS məktəblərinin direktorları və müavinlərinin daxil olduğu sayca onuncu qrup Yaponiyaya gəldi. Qrup əsasən Fukui şəhərindəki uşaq bağçalarına, ibtidai və orta məktəblərə baş çəkib və təlimlərdə iştirak edib. Müəllimlər Fukui Universitetinin Təhsil Məktəbi nəzdindəki orta məktəbdə dərsi izləyiblər. Şagirdlər seçdikləri problemi müəyyən etmək və onun həlli yollarını tapmaq üçün qruplara bölünüblər. 

Qrup işi 2022-ci ildə orta məktəb kurikuluma əlavə edilmiş yeni icbari fəndir. Müəllimlərin özlərinin bu fənnin tədrisində təcrübəsi yoxdur, ona görə də düzgün tədris metodunun seçilməsi sınaq və səhvlər prosesidir.

EJS müəllimlərinin özləri yapon təhsil sistemində təlim keçməsələr də, onlar da yapon üslubunda dərs deməyə çalışırlar. Bu səbəbdən, professor Yanagisawa deyir ki, onlar kurikulumlarını formalaşdırmaq üçün qrup işi yanaşmasından istifadə edir, kurikulum və qarşılaşdıqları problemlər haqqında gündəlik fikirlərini bölüşmək üçün müzakirələr aparırlar.

Yanagisava qeyd edir: “Yapon öyrənmə tərzi tokkatsuya vurğu etməyə meyillidir, ancaq əgər Misir müəllimləri yalnız sinifdəki dərsləri izləyirlərsə, bunun mənasız olduğunu hiss edə bilərlər, çünki yapon uşaqları misirli yaşıdları ilə eyni deyillər. Bu tədris proqramının mahiyyəti müəllimləri uşaq təşəbbüslərinin inkişafı prosesi ilə tanış etməkdir”.

Əvvəlki qrupların hesabatları proqram iştirakçılarına yapon məktəblərinə ekskursiyalardan əldə etdikləri tədris təcrübəsindən necə yararlanmağı anlamağa kömək etmək baxımından dəyərlidir. Bu məqsədlə proqram həmkarlarının Misirdə öyrəndiklərini necə tətbiq etdiyini öyrənmək üçün hazırkı iştirakçıları əvvəlki iştirakçılarla onlayn rejimdə əlaqələndirir.

"Hazırkı qrup əvvəlki kohortların nə öyrəndiyini və həmin müəllimlərin buradakı təlimlərdən faydalanmaq üçün məktəblərində öyrəndiklərini necə həyata keçirməyə çalışdıqlarını öyrənir. Proqramın sonunda hazırkı qrupdan da hesabatlar yazmaq xahiş olunacaq. Bu məcmu proses hər bir sonrakı qrupun qəbuletmə səviyyəsini artırmağa kömək edir".

Uğur üçün bir model?

Professor Yanagisava və onun Fukui Universitetindən olan həmkarları may ayında Misirə səfər ediblər və əvvəllər Fukuidə təlim keçmiş müəllimlərin işini izləmək üçün EJS fəaliyyətlərini müşahidə ediblər. Sinif dərslərini müşahidə edən və Misirdə yerli müəllim hazırlığı qruplarında iştirak edən dosent Yasmine Mostafa proqramın yaxşı nəticələr verdiyinə inanır.

"Əvvəllər Misirdə, mənə belə gəlirdi ki, bir tərəfdən direktor və direktor müavininin təmsil olunduğu məktəb rəhbərliyi ilə digər tərəfdən müəllimlər arasında uçurum var. Amma indi qarşılıqlı etimad var və hamı daha yaxşı məktəblər yaratmaq üçün birlikdə çalışır. Müəllimlərin işindəki dəyişikliklər də uşaqlara müsbət təsir göstərir, çünki indi dərslər onları fəal iştirak etməyə təşviq edir".

Ümumiyyətlə, EJS-də uşaqlar məktəb tədbirlərində iştirak etməyi və onlara hazırlaşmağı çox sevirlər, o qədər ki, evə getmək istəmədiklərini və hətta tətildə məktəbə gəlmək arzusunda olduqlarını söyləyirlər.

İbtidai məktəb səviyyəsində EJS təkcə tokkatsunu deyil, həm də təhsilalanların müstəqil tədqiqatlar apararaq öz nəticələrini əldə etdikləri akademik layihələr üzərində qrup işlərini də əhatə edir. Professor Yanagisawa qeyd edir ki, EJS şagirdlərinin sayının artması müəllimlərdən daha təkmil idarəetmə bacarıqlarını inkişaf etdirməyi tələb edir, lakin ümid edir ki, hazırda formalaşmaqda olan yeni məktəb mədəniyyəti bu və digər məsələlərin həllinə kömək edəcək.

Bu arada Yaponiyada mövcud tədris proqramlarından kənara çıxan faəliyyətlər müəllimlərin üzərinə ağır yüklər qoyur və tənqidlərə cavab olaraq məktəblər bu cür fəaliyyətləri azaltmağa başlayır.

"Yaponiyada tokkatsu müəyyən mənada o qədər təbii qəbul edilib ki, mahiyyətini itirib. Bəziləri də iddia edirlər ki, tokkatsuya ehtiyac yoxdur, çünki Amerika və ya Avropa məktəblərində belə tədbirlər yoxdur. Amma uşaqlar oturub mühazirələrə qulaq asdıqları və ən yaxşı test ballarını toplamaq üçün bir-biri ilə rəqabət apardıqları məktəbə getmək istəyəcəklərmi? Verdiyimiz təlim göstərdi ki, uşaqyönümlü yapon təhsil modeli bütün dünyada nümunə ola bilər. Misirin həyata keçirdiyi təhsil islahatları bütün ərəb dünyasında və Afrikada oxşar dəyişikliklərə səbəb ola bilər”.

Misirin təhsil islahatını enerjili qəbul etməsi Yaponiya üçün də dərslər verir. Ümid etmək olar ki, ölkələr fəxr edə biləcəkləri təhsil mədəniyyətini inkişaf etdirmək üçün birlikdə çalışacaqlar.

Mənbə: nippon.com