İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD) “Təhsilin formalaşma tendensiyaları” adlı son hesabatına əsasən, dünya üzrə təhsil müəssisələri innovativ həllər tələb edən çoxsaylı çətinliklərlə üz-üzədir. 

Texnologiyaların təhsilə inteqrasiyası üzrə beynəlxalq səviyyədə tanınmış mütəxəssis Nam Ngo Thanh Vyetnamın Ho Şi Min şəhərindəki “Inspire Schools” ümumtəhsil müəssisəsinin direktorudur. İnteraktiv tədris metodlarına dərin maraq göstərən N.Thanh müəllim-şagird münasibətlərinə dair çoxsaylı məqalə müəllifidir. Onun “Dünya müəllimlərinin məqalələri” rubrikasından oxuculara təqdim etdiyimiz bu məqaləsində məktəblərin və müəllimlərin getdikcə mürəkkəbləşən dünyaya şagirdləri hazırlamaq üçün həyata keçirə biləcəkləri praktik strategiyalar araşdırılır.

N.Thanh qeyd edir ki, təhsil mühiti texnoloji inkişaf, iqlim dəyişikliyi və dəyişən geosiyasi dinamikalar kimi qlobal tendensiyaların təsiri altında sürətlə dəyişir. Məktəblərin və müəllimlərin bu çağırışlara cavab verməyə və yaranan imkanlardan faydalanmağa hazır olmaları üçün düşünülmüş strategiyalar və qabaqlayıcı addımlar vacibdir. Aşağıda məktəblərin və müəllimlərin gələcəyə hazırlıq üçün diqqət yetirməli olduqları əsas sahələr qeyd olunub.

Texnologiyaların məsuliyyətli inteqrasiyası

Texnologiyada, xüsusilə süni intellekt (Sİ), virtual reallıq (VR) və əşyaların interneti (IoT) sahəsindəki nailiyyətlər təhsili dəyişir. Sİ tədris prosesini fərdiləşdirə, inzibati işləri avtomatlaşdıra və real vaxtda geri dönüş verə bilər. VR, şagirdlər üçün çətin mövzuları daha əlçatan və maraqlı edən immersiv öyrənmə imkanları yaradır. Lakin texnologiyanın tətbiqi düşünülmüş şəkildə həyata keçirilməlidir.

Məktəblər rəqəmsal savadlığa önəm verməli, şagirdləri və müəllimləri rəqəmsal aləmdə məsuliyyətli naviqasiya bacarıqları ilə silahlandırmalıdır. Bu, onlayn məzmunun tənqidi qiymətləndirilməsi, şəxsi məlumatların qorunması və texnologiyadan etik istifadə anlayışlarını əhatə edir. Eyni zamanda, məlumat məxfiliyi və ədalət məsələlərinin həlli, cihazlara və internetə çıxışın təmin olunması rəqəmsal bərabərsizliyin qarşısını almaq üçün həlledicidir.

Psixi sağlamlıq və rifaha önəm verilməsi

Son dövrlərdə tələbə və müəllimlər arasında stres, narahatlıq və digər psixi sağlamlıq problemlərinin artması ilə psixi sağlamlıq qlobal prioritetə çevrilib. Məktəblər sosial-emosional öyrənməni tədris proqramına daxil etməli və açıq dialoq üçün təhlükəsiz mühit yaratmalıdır. Psixoloji məsləhətçilərə və resurslara çıxış təmin edilməli, müəllimlər isə şagirdlərdə stres əlamətlərini tanımaq və onlara cavab vermək üçün təlimatlandırılmalıdırlar.

Akademik və dərsdənkənar fəaliyyətlər arasında sağlam balansın yaradılması stresin azalmasına kömək edə bilər. Fiziki aktivlik, “mindfulness” (zehinlilik) praktikaları və yaradıcılıq yönümlü fəaliyyətlərin təşviqi rifahı prioritetə çevirən mühitin formalaşmasına şərait yaradır.

Davamlı inkişaf və ekoloji təhsilə diqqət

İqlim dəyişikliyi və ətraf mühitin tənəzzülü artdıqca, təhsil sistemləri davamlı təcrübələrin təşviqində əsas rol oynayır. Məktəblər tədris proqramlarına ekoloji savadlılığı daxil etməli, “vahid sağlamlıq” yanaşması ilə insan, heyvan və ətraf mühit sağlamlığı arasındakı əlaqələri izah etməlidirlər. Məktəb bağlarının salınması, təmizlik aksiyaları və tullantıların azaldılması kimi praktik təşəbbüslər bu dərsləri praktik təcrübəyə çevirə bilər. Yerli təşkilatlarla əməkdaşlıq isə şagirdlərə real dünya ilə əlaqəli öyrənmə imkanları təqdim edərək onları ekoloji problemlərin həllində fəal iştirakçıya çevirə bilər.

Qlobal vətəndaşlığın inkişafı

Dünya getdikcə bir-birilə daha çox əlaqəli hala gəldikcə, qlobal vətəndaşlığın inkişafı önəm qazanır. Məktəblər mədəniyyətlərarası anlayış, empatiya və müxtəlifliyə hörmət kimi dəyərləri vurğulamalıdır. Bu, çoxdilli təhsil, mübadilə proqramları və qlobal problemləri əhatə edən layihə əsaslı təhsil vasitəsilə həyata keçirilə bilər.

Müəllimlər bu dəyərlərin aşılanmasında əsas rol oynayır. Peşəkar inkişaf proqramları onları miqrasiya, bərabərsizlik və münaqişələrin həlli kimi mürəkkəb mövzular üzrə müzakirələrə rəhbərlik etmə bacarıqları ilə təmin etməlidir. Tənqidi düşüncə və açıqlığı təşviq etməklə, məktəblər şagirdləri müxtəlif və qarşılıqlı bağlı dünyada müsbət töhfə verə biləcək fərdlərə çevirə bilər.

Karyera keçidlərinə hazırlıq

Texnoloji inkişaflar və davamlı inkişafa yönəlmiş tələblər əmək bazarını sürətlə dəyişir və təhsil yollarının yenidən düşünülməsini zəruri edir. Məktəblər texniki biliklərlə yanaşı, kommunikasiya, uyğunlaşma və əməkdaşlıq kimi yumşaq bacarıqları da əhatə edən balanslı bacarıqların inkişafına fokuslanmalıdır.

Sənaye ilə tərəfdaşlıq şagirdlərə “yaşıl işlər” və rəqəmsal peşələr sahəsində yaranan yeni karyera imkanları haqqında məlumat verə bilər. Təcrübə proqramları, mentorluq və peşə hazırlığı təşəbbüsləri təhsil ilə məşğulluq arasındakı boşluğu azalda bilər. Bundan əlavə, davamlı öyrənmə mədəniyyətinin təşviqi tələbələrin gələcək əmək bazarının tələblərinə uyğunlaşmalarını təmin edir.

Ədalət və inklüzivliyin artırılması

Təhsildə bərabərsizliyin aradan qaldırılması sosial həmrəyliyin möhkəmləndirilməsi üçün vacibdir. Məktəblər bütün şagirdlərin – onların sosial-iqtisadi vəziyyətindən, cinsindən və qabiliyyətindən asılı olmayaraq – keyfiyyətli təhsilə çıxışını təmin etməlidir.

Diferensiallaşdırılmış tədris və dəstəkləyici texnologiyalar kimi inklüziv praktikalar müxtəlif tədris ehtiyaclarını qarşılamağa kömək edə bilər.

Təmsilçilik də mühüm əhəmiyyət daşıyır. Məktəblər tədris proqramlarını və materiallarını müxtəlif mədəniyyətlərin, cinslərin və icmaların təcrübə və töhfələrini əks etdirməklə zənginləşdirməlidir. Bu cür yanaşma hər bir şagirdin dəyərli və güclü olduğunu hiss etdiyi mühit yaradır.

Dayanıqlıq və uyğunlaşma qabiliyyətinin gücləndirilməsi

COVID-19 pandemiyası təhsil sistemlərində dayanıqlığın vacibliyini bir daha göstərdi. Məktəblər təbii fəlakətlər, münaqişələr və ya səhiyyə böhranları kimi pozucu hallara hazırlıqlı olmalıdır. Bu, zərurət olduqda onlayn təhsilə keçid imkanını da nəzərdə tutan fövqəladə hallar planlarının hazırlanmasını tələb edir.

Müəllimlər müxtəlif vəziyyətlərdə şagirdlərin marağını və öyrənmənin davamlılığını təmin etmək üçün uyğunlaşan tədris metodları ilə təlimatlandırılmalıdır. Həmçinin, şagirdlərdə “böyümə düşüncə tərzinin” təşviqi onların çətinlikləri qəbul etməsinə və uğursuzluqları öyrənmək üçün fürsət kimi görməsinə yardım edir.

İcmaların və maraqlı tərəflərin cəlb olunması

Məktəblər, ailələr və icmalar arasında əməkdaşlıq hərtərəfli və keyfiyyətli təhsil üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Məktəblər valideynləri və yerli təşkilatları təhsil prosesinə fəal şəkildə cəlb etməli, şagirdlər üçün dəstək şəbəkəsi yaratmalıdırlar.

Maraqlı tərəflərin iştirakı həmçinin təhsil siyasəti və təşəbbüslərin formalaşmasına təsir göstərərək onların aktuallığını və effektivliyini təmin edə bilər. Məsələn, yerli icmalarla tərəfdaşlıq, maliyyə imkanları məhdud olan məktəblər üçün əlavə resurslar təmin edə və ya şagirdlər üçün mentorluq imkanları yarada bilər.

Nəticə:

Gələcəyin təhsilinə hazırlıq məktəblərin, müəllimlərin və siyasətçilərin koordinasiyalı səylərini tələb edir. Texnologiyalardan məsuliyyətli istifadə, psixi sağlamlığa üstünlük verilməsi, dayanıqlığın təşviqi və bərabərliyin təmin olunması vasitəsilə təhsil sistemləri şagirdləri sürətlə dəyişən dünyada inkişaf etmək üçün zəruri bacarıq və dəyərlərlə təmin edə bilər.

Sabahın problemləri meydana çıxmazdan əvvəl bu gün atılan qabaqlayıcı addımlar təhsilin şəxsi inkişaf və ictimai tərəqqi üçün güclü bir vasitə olaraq qalmasına təminat verəcəkdir.