2024-cü il dekabrın 31-də NASA-nın Parker Solar Zondunun Günəşə ən yaxın keçidi insanlıq üçün əlamətdar bir hadisə idi. Bu zond heç bir insan müdaxiləsi olmadan Günəşin atmosferinə daxil olub 1000°C temperatura məruz qalaraq kosmik hava haqqında daha çox məlumat toplamaq üçün proqramlaşdırılmış vəzifələrini icra etdi.  

Bu uğur bir daha göstərdi ki, robotlar, xüsusilə süni intellektin sürətli inkişafı fonunda, kosmik tədqiqatlarda insanlardan daha çox üstünlük qazana bilər. Lakin bu vəziyyət astronavtların gələcəkdə kosmosdakı rolunu sual altına salır.  

Robotlar kosmosda daha üstün ola bilərmi? 

Son altmış ildə robotik zondlar Günəş sisteminin müxtəlif yerlərinə göndərilib, amma insanlar yalnız Yer ətrafı orbit və Ay səthinə səyahət edə bilib. Bu, robotların daha sərfəli və təhlükəsiz olduğu fikrini gücləndirir. Britaniyalı astronom Lord Martin Riz deyir: “Robotlar çox sürətlə inkişaf və insanları göndərmək üçün iqtisadi əsaslar artıq get-gedə zəifləyir”.

Robotlar daha ucuzdur və təhlükələrə qarşı həssas deyillər. Məsələn, Marsa göndərilən roverlər insan həyatını riskə atmadan məlumat toplaya bilir. Amma robotların da çatışmazlıqları var. Onlar yavaş işləyir və çeviklik baxımından hazırda insanlarla rəqabət edə bilmirlər.  

İnsanların üstünlükləri 

İnsanlar daha çevik və adaptivdirlər. Məsələn, Beynəlxalq Kosmik Stansiyada aparılan təcrübələr kosmik tədqiqatlar üçün insanların unikallığını göstərir. ABŞ astronavtı Leroy Çiao qeyd edir ki, insanların kosmosda olması cəmiyyətdə böyük ruh yüksəkliyi yaradır.

Bundan əlavə, insanın kosmosdakı varlığı siyasi prestij kimi də qəbul edilir. Bu, ölkələrin gücünü və texnoloji üstünlüyünü nümayiş etdirmək üçün vasitədir.  

Robotlar və insanlar birgə çalışa bilərmi?

Robot texnologiyası insanları tam əvəz etməkdənsə, tamamlayıcı rol oynaya bilər. Məsələn, NASA-nın Valkyrie robotu xüsusi olaraq insanlara kömək etmək üçün dizayn edilib. Bu robot alətləri insan kimi istifadə edə bilir və müəyyən mexaniki işləri yerinə yetirir.  

Süni intellektlə təchiz edilmiş robotlar isə kosmos tədqiqatlarını daha da irəlilədə bilər. NASA-nın Curiosity roveri artıq Mars səthində müəyyən elmi qərarları müstəqil qəbul edə bilir.  

Marsda insan həyatı və mübahisələr 

İlon Maskın Marsda insan koloniyası yaratmaq planı kosmosda insanların iştirakını zəruri edən amillərdən biridir. Lakin Marsda yaşayışın etik və texniki problemləri həllini gözləyir. Bioloq Dr. Kelli Vaynersmit qeyd edir: “Bəlkə də, Mars şəraitində körpələr inkişaf edə bilməz. Bunun kimi etik məsələlərə cavabımız yoxdur”.

Gələcəkdə insan və robot tədqiqatlarının birləşməsi, genetik modifikasiyalar və "cyborg" əlavələri kimi texnologiyaların inkişafı ilə mümkün ola bilər.  

Kosmos tədqiqatlarının gələcəyi həm robotların, həm də insanların unikal qabiliyyətlərinə ehtiyac duyur. Robotlar təhlükəsiz və effektiv olsa da, insanların inspirasiya yaradan gücü və çevikliyi kosmik səyahətlərdə əvəzedilməzdir. Bu yolda kosmik tədqiqatlar həm texnoloji, həm də insanlıq üçün böyük imkanlar yaradır.  

Mənbə: BBC