Təhsil françayzinqi təhsil məhsullarının müvafiq şərtlərlə təhsil müəssisəsinin rəsmi adının və fərqləndirici nişanlarının saxlanılması, müəlliflik hüququnun qorunması və digər hüquqi və etik tələblərin təmin olunması, daxili və ya beynəlxalq təhsil bazarında reallaşdırılması üzrə kompleks xidmətlər sistemidir.

“Azərbaycan müəllimi” xəbər verir ki, təhsil françayzinqi son illərdə beynəlxalq təhsil bazarında sürətlə populyarlaşan biznes modelidir. Bu model vasitəsilə tanınmış təhsil müəssisələrinin brendi, proqramları və idarəetmə yanaşmaları françayzinq müqavilələri əsasında yeni bazarlarda tətbiq edilir. Təhsil françayzinqi yalnız kommersiya baxımından deyil, həm də keyfiyyətli təhsilin daha geniş auditoriyaya çatdırılması baxımından əhəmiyyətlidir.

Təhsil françayzinqinin üstünlükləri

Dünya Bankının (World Bank) araşdırmalarına görə, təhsil françayzinqi sürətlə böyüyən təhsil bazarlarında, xüsusən də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə təhsil keyfiyyətini artırmaq və məktəbəqədər, ümumi və ali təhsilin əlçatanlığını genişləndirmək üçün mühüm vasitədir.

Françayzinq təhsil müəssisələrinə beynəlxalq standartlara uyğun, sınaqdan keçmiş proqramlardan istifadə etməyə imkan verir. Məsələn, “Cambridge International”, “IB” ("International Baccalaureate") və “Pearson” kimi təşkilatlar öz tədris standartlarını müxtəlif ölkələrə ixrac edir. Bundan başqa, Böyük Britaniyada fəaliyyət göstərən "Nord Anglia Education" kimi qurumlar təhsil françayzinqi vasitəsilə Asiya və Orta Şərqdə keyfiyyətli məktəblərin açılmasına rəhbərlik edir. Bu məktəblər tanınmış brendlərin adından istifadə etməklə daha çox tələbə cəlb edir.

UNESCO-nun hesabatına əsasən, françayzinq modeli yerli müəllimlərin ixtisaslarının artırılmasına və müasir pedaqoji texnologiyaların tətbiqinə təkan verir. Bu yanaşma yerli və beynəlxalq təcrübələrin inteqrasiyasını təmin edir. Bundan başqa, təhsil françayzinqi tələbə və müəllimlərə qlobal şəbəkələrə qoşulmaq imkanı yaradır. Məsələn, “IB” proqramlarını tətbiq edən məktəblər tələbələrə qlobal universitetlərdə tanınan sertifikatlar təqdim edir.

Qlobal tətbiq nümunələri

Təhsil françayzinqi qlobal miqyasda uğur qazanmış bir modeldir və bunun müxtəlif ölkələrdə tətbiqinə dair nümunələr mövcuddur. Məsələn, Avstraliya və Sinqapurda "Global Indian International School" modeli beynəlxalq səviyyədə tanınmış təhsil proqramlarını tələbələr üçün əlçatan edib. Çində isə bu sahə böyük iqtisadi gəlir gətirir. 2019-cu ildə təhsil françayzinqi vasitəsilə açılmış məktəblərdən 3 milyard dollardan çox gəlir əldə olunub. "Cambridge International Schools" dünyanın bir çox ölkəsində, o cümlədən Azərbaycan, Türkiyə və Qazaxıstanda Kembric Universiteti tərəfindən təsdiqlənmiş proqramlar təklif edir. Bu proqramlar tələbələrin beynəlxalq ali təhsil müəssisələrinə qəbulunu asanlaşdırır və məktəblər keyfiyyət standartlarına uyğun tədris, müəllimlərin ixtisas artırma kursları və dərslik təminatı ilə seçilir. Eyni zamanda, Yaponiyadan qaynaqlanan "Kumon Təhsil Mərkəzləri" 50-dən çox ölkədə fəaliyyət göstərir və riyaziyyat və oxu bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün unikal metodologiya təklif edir. Azərbaycanda belə bir mərkəzin açılması uşaqların fərdi təhsil ehtiyaclarını qarşılayan müasir həll ola bilər.

Böyük Britaniya mənşəli "Nord Anglia Education" məktəbləri isə 30-dan çox ölkədə fəaliyyət göstərərək həm yerli, həm də beynəlxalq təhsil proqramlarını birləşdirir və tələbələrə qlobal mühitdə rəqabət etmək üçün bilik və bacarıqlar qazandırır. Hindistandan qaynaqlanan "Kidzee" məktəbəqədər təhsil mərkəzləri erkən uşaqlıq inkişafını dəstəkləmək üçün oyun əsaslı öyrənmə yanaşması tətbiq edir və geniş populyarlıq qazanmışdır. Beynəlxalq sahədə isə "EF Education First" dil tədrisi və mədəniyyət mübadiləsi sahəsində liderdir. Françayzinq modeli vasitəsilə müxtəlif ölkələrdə tədris mərkəzləri açaraq gənclərə ingilis dilini öyrənmək və beynəlxalq mədəniyyətlərlə inteqrasiya imkanı yaradır. Bu cür modellər qlobal təhsil sektorunun inkişafında həm iqtisadi, həm də pedaqoji baxımdan mühüm töhfələr verir.

Təhsil françayzinqinin həyata keçirilməsində əsas çətinliklər

1. Keyfiyyətin təmin edilməsi və nəzarət: Təhsil françayzinqində şəbəkə üzvlərinin keyfiyyət standartlarına riayət etməsi vacibdir. Müxtəlif ölkələrdə və mədəniyyətlərdə tədris metodu və proqramları fərqli ola bilər, bu isə tədrisin eyni keyfiyyətdə təmin edilməsində çətinliklərə yol aça bilər. Məktəblərin keyfiyyətinə nəzarət etmək və davamlı təkmilləşdirmələr aparmaq zəruridir;

2. Yerli qanunvericilik və təhsil siyasəti: Hər ölkənin öz təhsil qanunvericiliyi və siyasəti var, və bu, təhsil françayzinqinin uğurla tətbiq edilməsinə mane ola bilər. Françayzinq modelini həmin ölkənin təhsil siyasətinə uyğunlaşdırmaq və yerli tələbləri nəzərə almaq tələb olunur;

3. Mədəni fərqliliklər və tədris yanaşmaları: Müxtəlif mədəniyyətlərdə təhsil yanaşmaları və tələbləri fərqlidir. Françayzinq modelini tətbiq edərkən hər bir ölkənin və cəmiyyətin təhsilə dair unikal xüsusiyyətlərini nəzərə almaq vacibdir. Bu, tədris proqramlarının adaptasiya edilməsini və yerli mühitə uyğunlaşdırılmasını tələb edir;

4. Maliyyə və investisiya tələbləri: Təhsil françayzinqi böyük maliyyə və investisiya tələb edir. Françayzinq şəbəkələrinin genişlənməsi və davamlı fəaliyyət göstərməsi üçün mənbə ayırmaq, hər yeni məktəb açıldıqca yüksək maliyyətlərə qatlaşmaq lazımdır;

5. Müəllimlərin hazırlanması və inkişafı: Təhsil françayzinqi modelində müəllimlərə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Onların təlimləri və ixtisasartırma kursları şəbəkə standartlarına uyğun olmalıdır. Müəllimlərin keyfiyyətini qorumaq üçün davamlı təlim və inkişaf proqramları təmin edilməlidir;

6. İnfrastruktur və resurs təminatı: Təhsil françayzinqi uğurla həyata keçirmək üçün müvafiq infrastruktura və resurslara malik olmaq lazımdır. Bu, müasir dərs vəsaitləri, texnologiya, məktəb binaları və avadanlıqlarını əhatə edir. Uğurlu françayzinq modeli təhsil xidmətlərini yüksək keyfiyyətlə təqdim etmək üçün müasir infrastruktur tələb edir;

7. Məqsədli auditoriya və bazar tələbləri: Françayzinq şəbəkələrinin uğurlu olması üçün düzgün auditoriya seçilməsi və yerli bazar tələblərinin araşdırılması vacibdir. Təhsil xidmətlərinin konkret bir ölkədə və ya bölgədə uğurla tətbiq edilməsi üçün bazar tələbləri və tələbələrin ehtiyacları dəqiq qiymətləndirilməlidir.

Nəticə olaraq, təhsil françayzinqi modeli qlobal təhsil bazarında müasir və effektiv təhsil xidmətləri təqdim etmək üçün geniş potensiala sahibdir. Bu model təhsil müəssisələrinə beynəlxalq təcrübələri və tanınmış proqramları yerli bazarlara uyğunlaşdırmaq imkanı verir. Lakin françayzinqin səmərəli tətbiqi və genişlənməsi üçün yerli qanunvericiliyə, mədəni fərqliliklərə və maliyyə resurslarına diqqət yetirmək vacibdir. Müəllimlərin keyfiyyətinin və tədrisin davamlı inkişafının təmin edilməsi, həmçinin uyğun infrastrukturun qurulması bu modelin effektivliyini artıran əsas faktorlardır. Bu çətinliklərin üstəsindən gəlmək üçün güclü idarəetmə, innovativ yanaşmalar və davamlı təhsil inkişafı tələb olunur. 

Uğurlu təhsil françayzinqi həm iqtisadi, həm də pedaqoji baxımdan təhsil sektorunun qlobal inkişafına mühüm töhfə verə bilər.