Bütün xəbərlər
29 noyabr, 15:40

Dinozavrların nəsli asteroid zərbəsi nəticəsində milyon illər əvvəl sona çatıb. İndi isə Yer kürəsinin bugünkü sakinlərinin ağlında belə bir sual dolaşır: biz də eyni aqibətlə üzləşə bilərik? Axı kainatın dərinliklərində səssiz-səmirsiz irəliləyən bir asteroid bir gün bizim dünyamıza da ölümcül “qonaq” ola bilər. Amma fərq burasındadır ki, bu dəfə insanlar bu təhlükəni seyr etmək yox, onun qarşısını almaq barəsində düşünürlər.

Xoşbəxtlikdən alimlər artıq bu fəlakətin qarşısını almaq üçün çalışırlar. Elmi jurnalist Robin Corc Endryusun “How to kill an asteroid” ( “Astroidi necə öldürməli” ) adlı kitabı məhz dağıdıcı asteroidləri zərərsizləşdirmək sahəsində aparılan mövcud işlərə dərindən baxışlar toplusudur.

Kitabın adı bir qədər aldadıcıdır. Endryusun izahına görə, Yeri asteroid təhlükəsindən xilas etməyin ən yaxşı yolu onu kosmosda partlatmaq deyil, hələ uzaq məsafədə ikən onu başqa istiqamətlərə yönləndirməkdir. Bunun fiziki tərəfləri isə olduqca mürəkkəbdir: Hansı asteroidlər zərərsizdir, hansılar təhlükə yaradır? Alimlər onu vaxtında aşkar edib müdaxilə edə biləcəklərmi? Bəs asteroidin trayektoriyasını dəyişdirsək, o, Yerə yönəlmiş minlərlə dağıdıcı parçaya çevrilə bilərmi?

Planetar müdafiə sahəsi bir qədər yeni istiqamətdir. 1980-ci illərdə elmi təxəyyül olaraq başlayan bu sahə 1990-cı illərdə inkişaf etməyə başladı. Endryus bu sahə haqqında geniş məlumatlar və kontekst təqdim edir, oxucuları həm dünya üzrə, həm də tarixi perspektivdə səyahətə çıxarır. O, əsrlər əvvəl Yerə düşmüş asteroidlər barədə məlumatlardan tutmuş, son dövrlərdə keçirilən hazırlıq məşqlərinə qədər hər şeydən bəhs edir.

Kitabda xüsusi diqqət NASA-nın “İkiqat asteroid yönləndirmə sınağı” (DART - Double Asteroid Redirection Test) missiyasına yönləndirilib. 2021-ci ildə həyata keçirilən bu missiya Dimorfos adlı asteroidin orbitdən çıxarılmasını sınaqdan keçirdi. 26 sentyabr 2022-ci ildə aparat asteroidlə toqquşaraq onun yolunu dəyişdi. Endryus kitabda bu hadisəni həm dramatik, həm də yüngül və zarafatcıl bir dillə təsvir edir.

Lakin DART-ın uğurlarına baxmayaraq, Endryus bir həqiqəti vurğulayır: Bu missiya hazırda bəşəriyyətin malik olduğu yeganə sınaqdan keçirilmiş müdafiə strategiyasıdır. Planetar müdafiə proqramları üçün daha çox investisiya və yeni yanaşmalar lazımdır.

Kitab həm də bürokratik maneələrə diqqət çəkir. NASA-nın NEO Surveyor kimi layihələri maliyyə çatışmazlığı səbəbindən həyata keçirilə bilmir. 2020-ci ildə dağılmış Aresibo Rəsədxanası da artıq insanların xidmətində deyil.

Bununla yanaşı, asteroid təhlükəsi yalnız elmi deyil, sosial, iqtisadi və siyasi məsələləri də gündəmə gətirir. Belə bir təhlükə yaranarsa, yayılan yanlış məlumatlar iqtisadi çaxnaşma yarada bilər, ölkələr nüvə proqramlarını bu bəhanə ilə genişləndirə bilər və ya kütləvi miqrasiyalar baş tuta bilər.

Bütün bunlara baxmayaraq, "Asteroidi necə öldürməli" kitabı ümumilikdə ümidverici notlarla yekunlaşır. Endryus bizi bu sahəyə daha çox diqqət və resurs ayırmağa çağırır. Elm adamları isə artıq bu missiyaya hazırdırlar.

Mənbə: https://www.sciencenews.org/article/robin-andrews-kill-asteroid-review

Şərhlər

Xəbər lenti

13 oktyabr, 23:08

1300 müəllim beynəlxalq sertifikat qazanıb

13 oktyabr, 22:44

Məktəbə velosipedlə gedirlər

13 oktyabr, 17:55

Azərbaycan müəllimləri emosional bacarıqların inkişafına görə öndədirlər - HESABAT

13 oktyabr, 17:21

Azərbaycan səfirliyinin nümayəndəsi Ankarada azərbaycanlı tələbələrlə görüşəcək

13 oktyabr, 17:05

UNEC-də “Konstitusiya və Suverenlik İli”nə həsr olunmuş tədbir keçirilib

13 oktyabr, 16:57

AzMİU Beynəlxalq Təhsil sərgisində təmsil olunub

13 oktyabr, 16:36

Müəllimlərin peşəkar inkişaf imkanları

13 oktyabr, 16:14

Təhsilalanların hüquqlarının müdafiəsi üzrə təlimlər başa çatıb

13 oktyabr, 15:26

Kimya və riyaziyyat üzrə beynəlxalq olimpiadalara seçmə imtahanları keçiriləcək

13 oktyabr, 15:12

25 illik elmi mübahisəyə eksperimental sübutla son qoyulub 

13 oktyabr, 14:55

Sertifikatlaşdırmanın müsahibə mərhələsinin nəticələri açıqlanıb

13 oktyabr, 14:54

Müəllimlərimiz hansı stres mənbələrini qeyd edirlər? - OECD

13 oktyabr, 14:10

İqtisadiyyat üzrə Nobel laureatlarının adları açıqlanıb

13 oktyabr, 13:17

MDU Dokuz Eylül Universiteti ilə ikili diplom proqramı icra edəcək

13 oktyabr, 13:09

AzMİU-da ilkin tibbi yardım üzrə təlim keçirilib

13 oktyabr, 13:03

Riyaziyyat üzrə beynəlxalq olimpiadalara seçmə imtahanının II mərhələsi keçirilib

13 oktyabr, 12:53

Vüsal Xanlarov: Müasir şagird üçün köhnə üsulla keçirilən dərs maraqsızdır

13 oktyabr, 12:44

Peşə mərkəzində yaşıl enerji ilə bağlı təlimlər keçirilib

13 oktyabr, 12:34

SAF 2025 - Beynəlxalq STEAM Azərbaycan Festivalı keçiriləcək

13 oktyabr, 12:20

Şagird və müəllimlər üçün süni intellekt agenti yaradılır – YENİLİK

Digər xəbərlər

Digər xəbərlər tapılmadı

Search not found

Qəzetimizə abunəlik

"Azərbaycan müəllimi" qəzetindən ən son xəbərləri və xüsusi təklifləri əldə etmək üçün abunə olun

2025 © "Azərbaycan müəllimi" qəzeti. Bütün müəllif hüquqları qorunur. Məlumatdan istifadə zamanı istinad mütləqdir. Məlumat internet səhifələrində istifadə edildikdə hiperlink qoyulmalıdır.