Azərbaycanda artıq bir neçə ildir ki, orta ixtisas təhsili pilləsini və ya yüksək texniki peşə təhsili səviyyəsini bitirmiş şəxslər ali təhsil müəssisələrinə imtahansız, müsabiqə yolu ilə qəbul olunurlar. Ali məktəbə belə daxil olan subbakalavrların sayı ildən-ilə artmaqdadır. Təkcə 2024-cü ildə 5000-dən çox subbakalavr bu imkanlardan yararlanaraq ali məktəblərə qəbul olunub.

Lakin cəmiyyətdə belə bir fikir formalaşıb ki, subbakalavrlar universitet mühitinə və tədris prosesinə tam uyğunlaşmaqda çətinlik çəkirlər. Məsələn, Dövlət İmtahan Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri Məleykə Abbaszadə bu yaxınlarda verdiyi açıqlamasında bildirib ki, əgər mövcud sistem işləmirsə və ali məktəblər subbakalavrları tədris prosesinə inteqrasiya etməkdə çətinlik çəkirsə, bu zaman qəbul qaydalarına yenidən baxılmalıdır və bəzi məhdudiyyətlər tətbiq edilə bilər. 

Bəs yaranmış problemlərin həlli istiqamətində ali təhsil müəssisələrinin rəhbərliyi qarşısında hansı vəzifə və öhdəliklər dayanır? Bu istiqamətdə hansı strategiyalar və tədbirlər həyata keçirilməlidir ki, subbakalavrların tədris prosesinə adaptasiyası asanlaşsın və təhsilin keyfiyyəti yüksəlsin?

Bakı Mühəndislik Universitetinin (BMU) baş mütəxəssisi Adil Vəliyev “Azərbaycan müəllimi”nə bildirib ki, subbakalavrların universitetə qəbul olduqdan sonra tədris prosesinə uyğunlaşmaları üçün xüsusi adaptasiya proqramı hazırlanmalı və bu proses müəyyən müddət ərzində onlara izah edilməlidir: “Bildiyiniz kimi, subbakalavrların universitetə qəbulu zamanı hər hansı bir imtahan prosesi həyata keçirilmir. Çünki onlar əvvəlki təhsil pilləsində oxuduqlara ixtisaslara uyğun olaraq, universitetdə həmin ixtisasların qarşılığı olan sahələr üzrə təhsil almaq hüququ əldə edirlər. Bu proses, əsasən, I və II ixtisas qruplarında müşahidə olunur. Çünki III ixtisas qrupunda rəqabət daha yüksək olduğu üçün subbakalavrların universitetə qəbul olmaq şansları olduqca aşağıdır. IV ixtisas qrupunda isə yalnız bir neçə ixtisas üzrə qəbul imkanı mümkündür.

Ümumiyyətlə, subbakalavrlar universitetə qəbul olduqdan sonra onların adaptasiyası ilə bağlı müəyyən çətinliklər yaranır. Bu isə tədris prosesini xeyli ləngidir. Düşünürəm ki, bu ləngimə digər tələbələrin də dərsdəki davranış və qavrama qabiliyyətinə mənfi təsir göstərə bilir.

Əsas məsələlərdən biri də budur ki, adətən subbakalavrlar universitetə qəbul olduqda  müəyyən bir yaş həddini keçmiş olurlar. Çox zaman onlar digər tələbələrdən yaşca böyük olurlar və əksər hallarda özəl və ya dövlət müəssisələrində çalışdıqları üçün həm işləmək, həm də təhsil almaq imkanı istəyirlər. Bu səbəbdən onlar, əsasən, qiyabi təhsilə üstünlük verirlər. Lakin qiyabi təhsil forması üzrə qəbul yerlərinin sayı məhduddur. Qiyabi təhsil imkanı olmadıqda isə əyani formada təhsil almağa məcbur olurlar. Bu zaman da adaptasiya problemi daha da kəskinləşir. Çünki ixtisasın dərindən qavranılmaması sonradan həm həmin tələbələr, həm də onların qrup yoldaşları arasında narazılıqların yaranmasına səbəb ola bilir. Bunun qarşısını almaq üçün adaptasiya proqramı tətbiq olunmalıdır”.

A.Vəliyev bildirir ki, əgər subbakalavrların kütləvi şəkildə universitetlərə qəbulu həyata keçirilirsə, onlar üçün ayrıca tədris qruplarının yaradılması məqsədəuyğun ola bilər: “Bəzi hallarda universitet rəhbərlikləri subbakalavrların qəbuluna qarşı çıxırlar. Bunun əsas səbəbi isə DİM imtahanlarında iştirak edərək qəbul olan tələbələrlə subbakalavrlar arasında fərqliliklərin olması və bu fərqliliklərin dərs prosesinə mənfi təsir göstərməsidir. Subbakalavrlar üçün ayrıca tədris qruplarının yaradılması ilə həm onların təhsildən yayınmalarının qarşısı alınar, həm də tədris prosesində balans qorunmuş olar.
Unutmayaq ki, bu, hər bir Azərbaycan vətəndaşının təhsil almaq hüququdur. Əgər subbakalavrlar ali təhsil almaq istəyirlərsə, onlara bu yolda dəstək göstərmək vacibdir”, – deyə o bildirib.