Qlobal istiləşməni 1,5°C-də saxlamaq nə üçün vacibdir?
Alimlər qlobal istiləşmənin 1,5°C həddində saxlanılmasını olduqca vacib hesab edirlər.
“Azərbaycan müəllimi” BBC News-a istinadən xəbər verir ki, yeni məlumatlar 2024-cü ilin indiyə qədər qeydə alınan ən isti il olduğunu göstərir.
Xatırladaq ki, 200-dən çox ölkə qlobal istiləşmənin ən zərərli təsirlərini azaltmaq üçün temperatur artımını 1,5°C səviyyəsində saxlamağa razılaşıb.
Bəs niyə məhz bu rəqəm belə böyük əhəmiyyət daşıyır?
Hər 0,1°C temperatur artımı planet üçün ciddi təhlükələr yaradır. Uzunmüddətli istilik dalğaları, daha güclü tufanlar, meşə yanğınları və digər fəlakətlər ehtimalı artır.
Tədqiqatlar göstərir ki, dünya 2°C istiləşməyə yaxınlaşdıqca bu təsirlər daha da ağırlaşacaq. Məhz bu səbəbdən alimlər qlobal istiləşməni 1,5°C-də saxlamağı kritik hesab edirlər.
1,5°C və 2°C arasındakı fərqlər
1,5°C və 2°C qlobal istiləşmə arasında nəticələr çox fərqli ola bilər:
- Həddindən artıq isti günlər: Orta enliklərdə 1,5°C istiləşmə 3°C istilik artımına səbəb ola biləcəksə, 2°C istiləşmə ilə bu rəqəm 4°C-ə çatacaq;
- Dəniz səviyyəsinin qalxması: 1,5°C istiləşmə 0,1 metr daha az dəniz səviyyəsi artımı ilə nəticələnəcək. Bu, təxminən 10 milyon insanın daşqınlara məruz qalmasının qarşısını ala bilər;
- Mərcan rifləri: 1,5°C istiləşmə riflərin 70-90%-ni yox edəcək, lakin 2°C-də bu nisbət 99%-dən çox olacaq.
Paris Sazişi və öhdəliklər
2015-ci ildə dünya liderləri sənaye inqilabından əvvəlki dövrlə müqayisədə qlobal temperaturun 1,5°C-dən yuxarı qalxmasının qarşısını almağa söz verdilər. Bu məqsədlə Paris Sazişi qəbul edildi və 2016-cı ildə qüvvəyə mindi.
Sazişin əsas müddəaları isə bunlardır:
- Temperatur artımını məhdudlaşdırmaq: İqlim dəyişikliyini 2°C-dən "çox aşağıda" saxlamaq və 1,5°C hədəfinə çatmaq üçün davamlı səylər göstərmək;
- Xalis sıfır emissiya: Bu əsrin ikinci yarısında istixana qazları emissiyasını çıxarılan qazlarla balanslaşdırmaq;
- Milli hədəflər: Hər bir ölkə öz emissiya azaldılması hədəflərini müəyyən etməli və hər 5 ildən bir bu hədəfləri artırmalıdır;
- İqlim maliyyəsi: Zəngin ölkələr yoxsul ölkələrə iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşmaq və bərpa olunan enerjiyə keçmək üçün maliyyə yardımı etməlidir.
Qeyd edək ki, 1,5°C hədəfi illik deyil, 20 illik orta göstəriciyə əsaslanır. Buna görə də, 2024-cü ilin 1,5°C-dən çox isti olması Paris Sazişi çərçivəsində bu həddin keçildiyi anlamına gəlmir.
