Təcrübə nə deyir?

Təsəvvür edin, bir məktəbin həyətinə addım atırsınız: səs-küy, gülüşlər hər tərəfi bürüyüb. Onlarla uşaq var, amma qəribədir - heç kimin əlində telefon yoxdur. Kimi topun arxasınca qaçır, kimi ağacın kölgəsində kitab oxuyur, digərləri isə maraqlı söhbətlər edir. Bu mənzərə bir anlıq nağıldan çıxmış səhnə kimi görünə bilər, amma artıq dünyanın bir çox məktəblərində reallığa çevrilib.

Telefonsuz məktəb siyasəti beynəlxalq təcrübədə

Belə ki, məktəblərdə telefon qadağasının təsirləri ilə bağlı beynəlxalq təcrübələr maraqlı nəticələr ortaya çıxarıb. Məsələn, “London School of Economics”in araşdırmasına görə, mobil telefon istifadəsinin qadağan olunduğu İngiltərə məktəblərində şagirdlərin test nəticələri 6,4% yaxşılaşıb, aşağı göstəricili şagirdlərdə isə bu artım 14%-ə çatıb. Norveçdə aparılan müşahidələr göstərib ki, telefon qadağası xüsusilə qızların akademik nailiyyətlərini artırıb, psixoloji yardım müraciətləri 60% azalıb, məktəb zorakılığı halları isə 43-46% aşağı düşüb. Niderlandda 2024-cü ildən qüvvəyə minən qaydanın tətbiqindən sonra məktəblərin 75%-i diqqətin artdığını, təxminən üçdə ikisi isə akademik nəticələrin yaxşılaşdığını vurğulayıb, həm də sosial münasibətlərin möhkəmləndiyini bildirib.

Cənubi Avstraliyada Charles Campbell Kollecində aparılan təcrübə isə telefonla bağlı problemli halların 72%, sosial media ilə bağlı problemlərin isə 80,5% azalmasına səbəb olub. Üstəlik, real oyun və klublara qoşulma halları artıb. Eyni zamanda, “Lancet” jurnalında dərc olunan və 30 məktəbi əhatə edən genişmiqyaslı bir tədqiqat göstərib ki, telefon qadağası bəzən gözlənildiyi kimi ümumi akademik göstəricilərə və psixoloji rifaha ciddi təsir göstərmir, ancaq dərs zamanı diqqətin dağılmasının qarşısını alır və telefon istifadəsinin gündəlik 30-40 dəqiqə azalmasına səbəb olur. Bu faktlar göstərir ki, telefonsuz məktəb siyasəti bəzən möcüzəvi nəticələr doğurur, bəzən isə əlavə dəstək tədbirləri tələb edir, amma istənilən halda tədris mühitinin keyfiyyətinə əhəmiyyətli təsir göstərir.

Polşadan maraqlı nümunə…

Polşadakı “Sapiens International Innovative Community School” rəsmi olaraq “Zero Phone Policy” tətbiq edib - şagirdlər mobil telefonlarını səhər dərsə gələn kimi təhvil verir və yalnız dərslər bitəndən sonra geri götürürlər. Bu addımın məqsədi diqqəti yayındıran və asılılıq yaradan telefonların gənclərin psixoloji sağlamlığına təsirini azaltmaq, dərin öyrənmə, real ünsiyyət və sağlam inkişaf üçün şərait yaratmaqdır. Keçən il 12 şagird könüllü olaraq 21 günlük “gadget detox” sınağına qoşulmuş, nəticədə daha sakit, daha sosial və oxumağa maraqlı olduqları müşahidə edilmişdir, amma onlar bunu yalnız bütün məktəbin birlikdə edəcəyi təqdirdə davam etdirmək istədiklərini vurğulayıblar.

Telefon - paradoksal alət kimi

Burada sual yaranır: bizim məktəblərdə bu, mümkün olarmı?

Telefon paradoksal alətdir. Bir tərəfdən dərslərdə öyrənməni zənginləşdirə, müəllimlə şagird arasında körpü yarada bilər. Digər tərəfdən isə diqqəti dağıdır, sosial şəbəkə asılılığı yaradır və real ünsiyyəti kölgədə qoyur.

Məktəbdə telefondan imtina sadəcə qadağa deyil, həm də mesajdır: “Bizim ən böyük sərvətimiz zamanımız və bir-birimizlə ünsiyyətimizdir”.

Əlbəttə, bu asan qərar deyil. Mübahisələr, narazılıqlar ola bilər. Amma eyni zamanda yeni imkanlar da yaranacaq: daha dərin düşünmək, daha səmimi dostluqlar qurmaq, daha çox oxumaq, öyrənmək, yaratmaq.

Ən böyük sual isə budur: biz uşaqlarımıza hansı mədəniyyəti öyrətmək istəyirik? Ekrana bağlanmağı, yoxsa bir-birinə bağlanmağı?

Telefonsuz məktəb sadəcə texniki qərar deyil. Bu, gələcək üçün necə bir insan yetişdirmək istədiyimiz barədə seçimdir.