Rəqəmlərlə qurulan dünya: Yevlaxda riyaziyyat sərgisi

Riyaziyyatın yalnız dərsliklərdəki qaydalarla məhdudlaşmadığı, əksinə, həyatın hər sahəsində tətbiq olunan düşüncə sistemi olduğu bu gün heç kimə sirr deyil. Müasir təhsil mühitində STEAM yanaşmasının – elm, texnologiya, mühəndislik, incəsənət və riyaziyyatın inteqrativ tədrisinin əsas hədəfi də məhz budur: şagirdlərdə bilikləri real model və qurğular üzərində tətbiq etmək bacarığını formalaşdırmaq. Bu baxımdan Yevlax şəhər Səməd Vurğun adına 5 nömrəli tam orta məktəbdə keçirilən “Riyaziyyat sərgisi” sadəcə bir fənn aylığının nəticəsi deyil, məktəb mühitində yaradıcı mühəndislik düşüncəsinin formalaşmasının parlaq nümunəsi idi. 

Riyaziyyatın tədrisi bir tərəfdən elmin inkişafı, digər tərəfdən isə ölkənin gələcəyinin formalaşması deməkdir. Məktəbin direktoru Sevda Kərimova çıxışında riyaziyyatın məntiqi təfəkkürün inkişafındakı rolunu xüsusi vurğuladı. O qeyd etdi ki, şagirdlərin bu sərgidə təqdim etdikləri qurğular onların riyazi bilikləri real həyatda tətbiq etmək bacarığının nəticəsidir və tapşırıqların layihə formasında yerinə yetirilməsi gələcəyin mühəndis və analitiklərinin yetişməsinə ciddi töhfə verir.

Məktəbin müəllimi Günay Zeynalovanın rəhbərlik etdiyi hazırlıq prosesi aylarla davam etmiş və bu müddətdə şagirdlər riyazi anlayışları praktik modellərə çevirərək həm yaradıcı, həm də analitik baxış bucağı formalaşdırmışdılar. Müəllimin sözlərinə görə, sərginin məqsədi riyaziyyatı yalnız abstrakt təlim kimi deyil, eyni zamanda həyatın bütün sahələrində tətbiq olunan universal düşüncə mexanizmi kimi təqdim etmək idi. Sərgidə nümayiş olunan modellərin hər biri istər konstruktiv qurğular, istər mexanizmlər, istər fiqur maketləri riyazi hesablamaların STEAM mühitində necə canlı formaya düşdüyünü göstərirdi. Tədbirdə səsləndirilən musiqilər belə riyazi sözlərlə hazırlanan xüsusi seçim idi və bu, sərginin ideya tamlığını daha da gücləndirirdi.

Sərgidə elə ilk baxışdan maraq doğuran işlərdən biri 8 “b” sinfinin şagirdi Emil Əhmədliyə məxsus hərəkət edən, yük daşıyan və mexaniki atıcı sistemə malik kiçik maşın modeli oldu. Emil qurğunu izah edərkən təkərlərin fırlanma sürəti, dönmə radiusu, ağırlıq mərkəzinin balansı və atıcı sistemin qüvvələr nisbəti kimi anlayışlardan söz açdı. O, bu qurğunu hazırlayarkən riyazi hesablamaların mühüm rol oynadığını bildirdi və gələcəkdə mühəndis olmaq arzusu ilə riyaziyyata böyük həvəs göstərdiyini diqqətə çatdırdı. Onun təqdimatı sərgidə mühəndislik elementlərinin necə ustalıqla tətbiq olunduğunu göstərən ən real nümunələrdən biri idi.

6 “b” sinif şagirdi Ayla Abbaszadənin hazırladığı “7+7” adlı lift mexanizmi isə sərginin digər maraqlı modellərindən biri idi. Ayla lifti izah edərkən qaldırma və endirmə proseslərində məsafə, sürət, qüvvə və balans anlayışlarının riyazi koordinasiyasından istifadə etdiyini qeyd etdi. Sadə görünən bu modelin arxasında ciddi riyazi hesablamalar və düzgün qurulmuş mexanizm dayanırdı. Şagirdin öz sözlərindəki inam və həyəcan onun riyaziyyatı praktik düşüncə vasitəsinə çevirdiyini göstərirdi.

5 “b” sinif şagirdi Ayxan Məmmədli isə sərgidə riyazi fiqurların həcminin və forma uyğunluqlarının maket üzərində göstərilməsi ilə bağlı təqdimatı ilə seçildi. Ayxanın hazırladığı modellər həm dəqiqliyi, həm də estetik görünüşü ilə sərgi iştirakçılarının diqqətini çəkdi. O, ölçülərin dəqiqliyi, fiqurların quruluşunda nisbətlərin qorunması və həcmlərin hesablanması zamanı riyaziyyatın necə vacib rol oynadığını vurğuladı.

Sərgidə valideynlərin və fənn müəllimlərinin iştirakı məktəb icmasının bu cür layihələrə olan marağının bariz göstəricisi idi. 
Bütün bunlarla yanaşı, sərgidə xüsusi diqqət çəkən daha bir istiqamət vardı: Qarabağa qayıdış mövzusunda hazırlanan layihələr. Şagirdlər Vətənə bağlılıq hissini riyazi modellər vasitəsilə ifadə etmiş, bərpa və quruculuq proseslərini müxtəlif konstruktiv işlərdə təsvir etmişdilər. Bu işlər həm ideoloji yönü, həm də riyazi konstruksiyaların tətbiqi baxımından sərginin ən dəyərli nümunələrindən biri sayılırdı. Qarabağa qayıdışın rəmzi kimi təqdim olunan maketlərdə şagirdlər quruculuq proseslərinin riyazi hesablara əsaslandığını göstərir, yolların çəkilməsindən tutmuş binaların layihələndirilməsinə qədər hər bir mərhələnin riyazi düşüncə tələb etdiyini öz modellərində əks etdirirdilər. Bu bölmə sərginin həm vətənpərvərlik ruhunu, həm də elmi düşüncənin milli dəyərlərlə necə vəhdət təşkil etdiyini nümayiş etdirirdi.

Sərginin ümumi mənzərəsi göstərirdi ki, şagirdlər yalnız nəzəri biliklərə yiyələnməmiş, həm də onları modellər, qurğular və funksional mexanizmlər şəklində təcəssüm etdirməyi öyrənmişlər. Valideynlərin və müəllimlərin sərgidə fəal iştirakı isə məktəbin icma əsaslı təhsil modelinə nə qədər açıq olduğunu nümayiş etdirirdi. Tədbirdə səslənən musiqilər belə riyazi ritmlərə əsaslanırdı və bu detal hazırlığa verilən dəyərin göstəricisi kimi alqışlanırdı.

Sərgidən ayrılarkən müşahidə etdik ki, riyaziyyat bu məktəbdə yalnız bir fənn deyil, həm də yaradıcı təfəkkürün, mühəndislik bacarığının, araşdırma ruhunun əsas qidasına çevrilib. Şagirdlərin hazırladıqları modellər və qurğular onların dünyagörüşünün formalaşmasında STEAM yanaşmasının nə qədər təsirli olduğunu sübut edirdi. Bu sərgi riyaziyyatın məktəb divarlarından çıxaraq real həyata keçdiyi bir məkan, şagirdlərin isə gələcəyin yaradıcı mühəndis və alimlərinə çevrildiyi bir təcrübə meydanı oldu.