Oktyabrın 7-də İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) tərəfindən TALIS 2024 (Teaching and Learning International Survey) - Təlim və Tədris üzrə Beynəlxalq Araşdırmanın nəticələri açıqlanıb. Müəllimlər, müəllim heyəti və direktorlar haqqında beynəlxalq səviyyədə müqayisə edilə bilən məlumatlar toplayan TALIS, təhsil siyasətinin hazırlanmasında müəllim və direktorların fikirlərinin nəzərə alınmasını təmin edir.

“Azərbaycan müəllimi” müəllimlərin və məktəb rəhbərlərinin təhsillə bağlı yanaşmalarını anlamaq məqsədilə 5 ildən bir keçirilən tədqiqatın əsas nəticələrini təqdim edir.  

Əsas məqamlar 

Müəllimlərin orta yaşı təxminən 45 ildir. Litva və Portuqaliyada müəllimlərin orta yaşı 51, Latviyada isə 50-dir. Türkiyədə müəllimlərin orta yaşı, əksinə, 38, Mərakeş, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Özbəkistanda isə təxminən 39 yaşdır. Estoniya, Macarıstan, Latviya, Litva və Portuqaliyada hər iki  müəllimdən birinin və daha çoxunun yaşı 50-dən yuxarıdır. 

İş təcrübəsi müəllimlər üçün adi bir hadisədir. Təhsil sistemlərinin təxminən yarısında iki müəllimdən ən azı biri tədris ilə əlaqəli olmayan iş təcrübəsinə malikdir. Bu göstərici xüsusilə İslandiya (95%), ABŞ (79%), Avstraliya və İsveçdə (hər biri 77%) yüksəkdir. 

Müasir məktəblər daha müxtəlif oldu. 2018-ci illə müqayisədə şagirdlərin 10%-dən çoxunun ana dili olmayan məktəblərdə dərs deyən müəllimlərin payı 7 faiz artıb. On təhsil sistemində şagirdlərin 1%-dən çoxunun qaçqın olduğu məktəblərin payı 25 faiz və ya daha çox artmışdır. Ən böyük dəyişikliklər Çexiya, Estoniya və Litvada müşahidə olunur. 

Müəllimlər 2018-ci illə müqayisədə balanssız davranan şagirdləri sakitləşdirmək üçün sinif idarəetmə metodlarından daha çox istifadə etdiklərini bildirirlər. OECD ölkələrinin təhsil sistemləri üzrə orta hesabla bu göstərici 8 faiz artıb. 30 təhsil sistemində artım, birində (Malta) azalma müşahidə edildi. Şagirdlərə sinif qaydalarına riayət etmələrini və ya qulaq asmalarını söyləmələri lazım olduğunu bildirən müəllimlərin sayı da orta hesabla 6 faiz artdı. 

Sosial və emosional bacarıqların tədrisi bir çox təhsil sisteminin əsas xüsusiyyətidir. Xüsusi təhsil ehtiyacları olan şagirdlərin nisbəti daha yüksək olan qadın müəllimlər (30%-dən çox) sosial və emosional bacarıqları inkişaf etdirən metodlardan daha çox istifadə edirlər. Yaş, tədris təcrübəsi, məktəbin yeri və sinif ölçüsü kimi digər amillər bu metodlara davamlı təsir göstərmir. 

Bir çox təhsil sistemi COVID-19 pandemiyası zamanı onlayn və ya hibrid öyrənmədən istifadə etmək məcburiyyətində qaldı və bəzi sistemlər bu metodları qorudu. OECD ölkələrinin təhsil sistemləri üzrə orta hesabla müəllimlərin 16%-dən çoxu son bir ayda ən azı bir dərsin hibrid və ya onlayn formatda keçirildiyi məktəblərdə işləyir. Bu şəkildə çalışan müəllimlərin ən böyük payı Sinqapur (81%), İsrail (47%) və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərində (47%) olmuşdur. Distant təhsil əlçatanlığı yaxşılaşdırsa da, təhsil sistemləri bu cür metodların qalıcı olması üçün müəllimlərə müəyyən dəstək növləri təqdim etmələrini tələb edə bilər.

Təxminən hər üç müəllimdən biri OECD təhsil sistemləri üzrə orta hesabla işində süni intellektdən (AI) istifadə etdiyini bildirir. Sinqapur və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindəki müəllimlərin təxminən 75%-i, Fransa və Yaponiyada isə müəllimlərin 20%-dən azı işlərində AI-dən istifadə edir. Müəllimlər mövzunu öyrənmək və ümumiləşdirmək (68%), dərs və ya fəaliyyət planları (64%) yaratmaq üçün AI istifadə edirlər.  AI-dən ən az tələbələrin iştirakı və ya performans məlumatlarını yoxlamaq üçün istifadə olunur (25%). Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Vyetnamdakı müəllimlərin təxminən 90%-i (Fransadakı müəllimlərin 20%-dən azı və Danimarka və Finlandiyadakı müəllimlərin təxminən 31%-i ilə müqayisədə) AI-nin dərs planlarının yaradılmasına və ya təkmilləşdirilməsinə kömək etdiyini qəbul edir.

Qeyd edək ki, TALIS məktəb direktorları, müəllimlər və onların fəaliyyəti ilə bağlı ən böyük beynəlxalq araşdırmadır.

Tədqiqat müəllimlərin tədris təcrübələri, idarəetmə bacarığı, müəllimlərin peşəkar inkişafı, məktəb mühiti, iş məmnuniyyəti və s. mövzular üzrə beynəlxalq müqayisələrə, məlumatlara əldə etməyə imkan yaradır.