Sakit okeanın sahillərində qızıl yataqlarının necə əmələ gəldiyi izah edilib
Alimlər Sakit okeanın sahillərində qızıl yataqlarının necə əmələ gəldiyini izah ediblər.
“Azərbaycan müəllimi” xəbər verir ki, beynəlxalq alimlər qrupu Sakit okeanın “alov halqası”nın bir çox bölgələrində niyə qızıl yataqlarının əmələ gəldiyini açıqlayıblar.
Seysmik aktiv zonalarda qızıl kükürdlə birləşmə əmələ gətirir və mantiyadan səthə çatlar boyunca qalxır. Kaliforniya və Alyaskada qızıl hücumu hamıya məlumdur. Təsadüfi deyil ki, belə hadisələr baş verən ərazilər Sakit okeanın “alov halqası”nın bir hissəsidir.
Sakit okeanın “alov halqası”nın ətrafındakı vulkanlarla əlaqəli filiz yataqlarında qızıl Yer mantiyasından yaranır və maqma tərəfindən səthə daşınır. Amma qızılın tam olaraq səthə necə çıxacağı hələ də müzakirə mövzusu olaraq qalır. Beynəlxalq alimlər qrupu Yer mantiyasından onun səthinə çıxan maqmalarda qızılın zənginləşməsinə səbəb olan spesifik şərtləri müəyyən etmək üçün ədədi modelləşdirmədən istifadə ediblər.
Model qızıl-kükürd birləşməsinin əhəmiyyətini göstərir. Bu birləşmənin mantiyada aktiv vulkanların altında 50-70 km dərinlikdə müəyyən təzyiq və temperatur diapazonunda olması qızılın mantiyadan maqmaya keçməsi ilə nəticələnir və nəticədə Yer səthində yaranır. Qızıl-kükürd birləşməsinin konsentrasiyası mantiyada xalis qızıldan 1000 dəfə yüksəkdir ki, bu da qızıl tərkibli yataqların əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Komandanın nəticələri “Proceedings of the National Academy of Sciences” jurnalında dərc olunub.
Qızıl Yerin mantiyasında olur. Lakin şərtlər belə olduqda tərkibində üç kükürd atomu olan bir ion olan məhlul sürünən kontinental lövhədən mantiyaya daxil olur, qızıl onunla birləşərək qızıl-tri-kükürd birləşməsini əmələ gətirir. Bu kompleks maqmada çox hərəkətlidir.
Elm adamları əvvəllər qızılın müxtəlif kükürd ionları ilə birləşmələr əmələ gətirdiyini bilirdilər, lakin Çin, İsveçrə, Avstraliya və Fransa alimlərinin daxil olduğu yeni tədqiqat qızıl-tri-kükürdün varlığının və əhəmiyyətinin etibarlı termodinamik modelini təqdim edən ilk tədqiqatdır.
