Süni intellektdən istifadə edərək biotibb sahəsində daha çox işləməliyik – Selçuk Bayraktar  

“Müdafiə sənayesindəki uğurların sirri mühəndislərin cəbhədə əsgərlərlə çiyin-çiyinə işləməsidir. Eyni model səhiyyə sahəsinə də köçürülməlidir. Texnologiyanı inkişaf etdirənlər əməliyyat otağında, klinikalarda birbaşa həkimlər, səhiyyə işçiləri ilə yaşamalıdırlar. Yalnız bundan sonra tibbin mühəndisliklə birləşməsi mümkün olacaqdır”.

Bu barədə Türkiyənin “Baykar” şirkətinin texniki direktoru və “TEKNOFEST” Aerokosmik və Texnologiya Festivalının İdarə Heyətinin sədri Selçuk Bayraktar Ankarada keçirilən XI Türk Tibb Dünyasının Qurultayı çərçivəsində süni intellektin tibb sahəsində tətbiqi imkanlarına həsr olunmuş çıxışında bildirib. 

“Səhiyyə sahəsində tam müstəqillik: milli texnologiya hərəkatının yeni kursu” adlı panel müzakirəsində çıxış edən S.Bayraktar  pandemiya dövründə yerli respiratorların səfərbər edilməsinə toxunaraq, süni intellekt dövründə Türkiyənin səhiyyə sahəsində izləməli olduğu yol xəritəsindən danışıb.

“İnsanı yaşat ki, dövlət yaşasın”

Pandemiya prosesinin qlobal tədarük zəncirlərinin kövrəkliyini və hətta inkişaf etmiş ölkələrin sadə respirator istehsal edə bilməməsini nümayiş etdirdiyini ifadə edən S.Bayraktar sivilizasiyanın “insanı yaşat ki, dövlət yaşasın” şüarına uyğun hərəkət etdiklərini vurğulayıb. Bu prosesdə yerli şirkətlərlə qısa müddət ərzində respirator cihazının kütləvi istehsalına başladıqlarını deyən S.Bayraktar qeyd edib ki, bu məhsul Türkiyədən başqa 30-dan çox ölkəyə ixrac edilib.

S.Bayraktar əlavə edib: “Bu proses düzgün qarşılıqlı əlaqə və motivasiya olduqda  mühəndislərimiz və həkimlərimiz bir araya gəldiyində nələrə nail ola biləcəyimizin ən konkret sübutu oldu”.

“E-impuls məlumatları böyük bir xəzinədir” 

Süni intellekt dövründə Türkiyənin ən böyük gücünün sağlamlıq məlumatları olduğunu söyləyən S.Bayraktar aşağıdakıları qeyd edib: "Türkiyə olaraq, işlənməmiş, bizi gözləyən böyük bir xəzinəmiz var, elektron impuls məlumatları. Bu illər ərzində toplanan milyonlarla insanın tibbi məlumatları var. Bu, dünyada analoqu olmayan bir məlumat toplusudur. Ancaq bu məlumatlar xam şəklində kifayət qədər fayda vermir”. 

S.Bayraktarın sözlərinə görə, bu məlumatlar elə işlənməlidir ki, onlar şəxsi məlumatların məxfiliyinə və qanunvericiliyə tam uyğun olsun, anonimləşdirilsin və tədqiqatçılar və tərtibatçılar üçün əlçatan olsun. Selçuk Bayraktar, bunun universitetlərdə və xəstəxanalarda qurulacaq “Sağlamlıq texnoparkları” vasitəsilə əldə edilə biləcəyini söyləyib.

Əhalinin yaşlanması ilə səhiyyə sistemindəki yükün artdığını və hər il 1,5 milyard həkim ziyarətinin edildiyini söyləyən S.Bayraktar, həkimlərin xəstələrinə kifayət qədər vaxt ayırması üçün problemin həllinin süni intellekt olduğunu söylədi. Xidmətlərin keyfiyyətinin pisləşməməsi üçün süni intellekt dəstəkli köməkçilərə və qərarverici dəstək sistemlərinin lazım olduğunu izah edən S.Bayraktar gənclərə müraciət edərək sözlərini davam etdirib:

“Süni intellekt sayəsində fərdiləşdirilmiş tibbdən tutmuş süni intellekt köməkçilərinə qədər sağlamlıq imkanları var. Həkimlərin yanında qeydlər aparan bir köməkçi olsaydı çox faydalı olardı. Bununla birlikdə qərar dəstək sistemləri, genetik tədqiqatlar, hədəf dərmanların inkişafı, molekulların sintezi... Kompüter belə məsələlərdə çox güclüdür. Şahmat oyununda olduğu kimi, qaydaları kommunikasiya edilmiş, alqoritmə endirilə bilən və təkrar-təkrar sınanması lazım olan hallarda, xüsusən də süni intellekt alqoritmləri nümunə axtarış alqoritmi kimi qəbul edildikdə çox güclüdür”. 
 
"Biotibb sahəsində süni intellektdən istifadə edərək daha çox işləməliyik"

 Selçuk Bayraktar Türkiyədə yaxşı həkimlərin olduğunu söyləyib: “E- impuls sistemi çox inkişaf etmiş bir sistemdir. İllər əvvəl ABŞ bu sahədə əhəmiyyətli dərəcədə geridə qaldı. Mərkəzləşdirilmiş məlumatların saxlanması imkanı yoxdur və bu mümkün deyil və vətəndaş da etibar etmir. Bu məlumatlara sahibik və qiymətləndirməmiz gərəkdir. Süni intellektlə biz bunu böyük sərmayə olmadan edə bilərik. Əla infrastruktur, yetişmiş insanlar da var. Etməli olduğumuz onları bir araya gətirməkdir. Elm adamlarının və səhiyyə işçilərinin birlikdə çalışacağı bir məkan yaratmalıyıq. Süni intellekt və kompüterlərdən istifadə edərək biotibb sahəsində daha çox işləməliyik”.

Sağlamlıq məlumatlarının təhlükəsizliyini təmin edərək, dünyanın ən qabaqcıl tədqiqat institutları və universitetləri ilə işləyə biləcəklərini vurğulayan S.Bayraktar süni intellekt texnologiyalarından istifadə edərək ağciyər xərçənginin ilkin aşkarlanması üçün proqram hazırlamaq üçün Massaçusets Texnologiya İnstitutundan bir qrup tədqiqatçı ilə əməkdaşlıq etdiklərini söylədi. Görülən işlərin həmişə ticari bir şeyə çevrilməməsi gərəkliyini bildirən S.Bayraktar, “bəzən prestij də kifayətdir. Bənzər bir şeyə uyğun və ilk dəfə kəşf edilən araşdırmalar da edilə bilər. Məsələn, bunlar DNT quruluşundakı gen təsvirləri və ya tibb sahəsindəki araşdırmalar ola bilər”.